'Herziening Embryowet vereist een breed debat over waarden en perspectieven'

Afgelopen weken laaide in de Verenigde Staten de discussie over embryo-onderzoek op. Deze discussie is het gevolg van een gepolariseerd debat over het begin van het leven. Daarbij trokken degenen die het embryo gelijkstellen aan een levend persoon, aan het langste eind. Dit heeft verstrekkende gevolgen voor IVF-artsen en wensouders aldaar. In Nederland staat dit jaar een herziening van de Embryowet gepland. Het is belangrijk waakzaam te zijn, zodat in het Nederlandse debat ruimte blijft voor verschillende waarden en perspectieven, zonder dat één daarvan de overhand krijgt. Er staat namelijk veel op het spel rond dit thema.

In de staat Alabama bepaalden de hoogste rechters dat bevruchte eicellen (vroege embryo’s) recht hebben op dezelfde bescherming als een persoon. Embryo’s, ook als deze ingevroren zijn voor vruchtbaarheidsbehandelingen zoals IVF, mogen er niet meer vernietigd worden. Gebeurt dat toch, dan wordt dat gezien als dood door schuld. Iets later werd er in Alabama haastig een nieuwe wet aangenomen: zorgverleners die met ingevroren embryo’s werken, kunnen daarmee niet vervolgd worden. Maar deze nieuwe wet gaat niet in op de vraag of embryo’s wel of niet gelijkstaan aan levende kinderen. Niet alle IVF artsen durven daarom hun werk weer op te pakken.

In Nederland is de beschermwaardigheid van het embryo niet absoluut. In de huidige Embryowet wordt de beschermwaardigheid van een embryo afgewogen tegen andere waarden. Bijvoorbeeld aan de mogelijke gezondheidswinst als gevolg van medisch-wetenschappelijk onderzoek naar de preventie van ziektes, of het verbeteren van voortplantingstechnologie. Onderzoek van het Rathenau Instituut wijst uit dat ook Nederlandse burgers embryo’s zien als méér dan een klompje cellen; als iets dat het beschermen waard is. Maar niet onder alle omstandigheden. Burgers wegen de beschermwaardigheid af tegen andere waarden. Voor hen staat geïnformeerde keuzevrijheid voorop. Precies deze vrijheid is in de Verenigde Staten afgeschaft: zo hebben stellen niet meer de mogelijkheid om te kiezen wat er gebeurt met embryo’s die overblijven na een IVF-behandeling. Het debat speelt dus veel breder dan de vraag of embryo’s al dan niet beschermwaardig zijn. Al deze perspectieven dienen meegenomen te worden in aanloop naar de wijziging van de Nederlandse Embryowet.