Wijziging van de Opiumwet verbiedt meerdere research chemicals in één klap

Op 28 januari heeft na de Tweede Kamer ook de Eerste Kamer ingestemd met een wijziging in de Opiumwet, die een groot deel van psychoactieve stoffen, de zogenaamde designerdrugs, in een klap illegaal maakt. De wetswijziging vindt plaats op 1 juli 2025 en omvat deze keer complete stoffengroepen met eenzelfde chemische structuur. Hierdoor worden nu in één keer veel voorkomende research chemicals verboden, ongeacht de samenstelling van de afzonderlijke stoffen. Zo hoopt de overheid een duidelijk signaal te geven dat de research chemicals wél gevaarlijk zijn en dat men niet met deze stoffen moet experimenteren.

Wijziging van de Opiumwet

De Opiumwet kende eerste twee lijsten. Op de eerste lijst stonden harddrugs, zoals heroïne en XTC opgenomen. Op Lijst 2 staan softdrugs vermeld, zoals cannabis. Per 1 juli 2025 komt er een derde lijst: Lijst 1A. Op deze nieuwe lijst worden hele stofgroepen binnen de designerdrugs opgenomen. Dit houdt in dat er in één keer meerdere onderzoeksstoffen illegaal worden, ongeacht de samenstelling van de losse research chemicals. Hiermee wordt eindelijk het kat- en muisspel tussen de overheid en aanbieders van designerdrugs doorbroken. Voorheen konden de leveranciers van de Nieuwe Psychoactieve Stoffen eenvoudigweg kleine aanpassingen maken in de chemische structuur, waardoor nieuwe stoffen ontstonden die niet illegaal waren. Deze nieuwe stoffen brachten echter dezelfde gezondheidsrisico’s met zich mee, zoals hartproblemen, verslavingen en zelfs overlijden. Staatssecretaris van Jeugd, Preventie en Sport Vincent Karremans zegt hierover: “Het is voor drugsproducenten nu te makkelijk om designerdrugs te maken die lijken op illegale drugs, maar door een net iets andere chemische samenstelling legaal zijn. Zo’n nieuwe drug levert wel vergelijkbare gezondheidsrisico’s op, zoals vergiftigingen en hartkloppingen, met ziekenhuisopnames en verslavingsproblematiek als gevolg. Met dit verbod op hele groepen nieuwe psychoactieve stoffen gaan we deze praktijk tegen. En daarmee geven we een duidelijk signaal af: dit spul is gevaarlijk, blijf ervan af.”

De overheid wil met deze wetswijziging ten eerste de schijnveiligheid doorbreken. Gebruikers van designerdrugs zijn in de waan dat deze stoffen veilig te gebruiken zijn, omdat ze niet vallen onder de Opiumwet. Ze zijn zich niet bewust van de gezondheidsrisico’s die deze stoffen met zich kunnen meebrengen. Deze zijn nog niet in kaart gebracht, doordat de stoffen nieuw zijn en er nog weinig onderzoek naar gedaan is. Dit betekent echter niet dat er geen risico’s aanwezig zijn.

Bovendien gaat volgens politie en justitie de handel in de designerdrugs gepaard met criminaliteit, geweld en gevaarlijke, illegale laboratoria. De staat moet daarom strenger optreden. “De wetswijziging biedt meer houvast voor de bestrijding van ondermijnende drugscriminaliteit,” verwacht Judith Tielen van de VVD dan ook. Met de wet kunnen de juiste instanties bovendien sneller optreden en intensiever samenwerken met internationale partners. Minister van Justitie en Veiligheid, David van Weel (VVD) verklaart: “Met deze wet snijden we drugscriminelen de pas af. Door de meest voorkomende en gevaarlijke stofgroepen te verbieden zijn we criminelen een stap voor en belemmeren we de productie en handel van designerdrugs. De politie en het OM dringen al lang aan op deze wetgeving. Hiermee is deze wet een belangrijke stap in de bestrijding van ondermijnende criminaliteit.”

Op de nieuwe Lijst 1A komen een aantal stoffengroepen te staan, die qua werking lijken op reeds verboden hard- en softdrugs. Zodoende worden deze research chemicals verboden:

1. Benzofuranen, zoals 5-APB en Benzofury
2. Synthetische cannabinoïden, zoals 7-ABF en JWH-210
3. Cathinonen, zoals 2-MMC en 3-CMC
4. Fentanyl-achtige stoffen, zoals flakka

Niet alle designerdrugs worden verboden. LSD-achtige stoffen, zoals Lysergamiden, en benzodiazepines zijn vooralsnog legaal te kopen bij betrouwbare, online leveranciers, zoals Funcaps.

Hoewel voorstanders voor de wijziging van de Opiumwet pleiten, menen tegenstanders dat een generiek verbod op alle NPS veel beter was geweest. Woordvoerder voor veiligheid, politie en justitie Lilian Helder (BBB) meent ook dat de keuze voor een gedeeltelijk verbod te weinig onderbouwd wordt. Andere landen kiezen immers wel voor een algemeen verbod. Volgens minister Kuipers is een breder verbod echter niet mogelijk, omdat er dan ook veel middelen onder komen te vallen die voor andere toepassingen worden gebruikt. De ministers willen de wetswijziging na vijf jaar evalueren om te kijken of de nieuwe Opiumlijst de gewenste effecten met zich mee heeft gebracht en anders andere maatregelen alsnog te treffen.

Naast de nieuwe wetswijziging blijft het echter belangrijk om voorlichting te geven over het gebruik van designer drugs. Inzetten op de preventie van het gebruik van deze Nieuwe Psychoactieve Stoffen is eveneens van belang. Door gebruikers van deze stoffen tijdig van informatie te voorzien over de nadelige effecten en de gevaren voor de gezondheid, kan men met dit inzicht sneller hulp zoeken en is potentiële schade te voorkomen. Ook is de herstelkans het grootst bij tijdig handelen. Met een verbod is kortom de eerste stap in de goede richting gezet, maar we zijn er nog niet.