Hersenen in Verweer – Prof.dr. Inge Huitinga aanvaardt hoogleraarsambt

Donderdag 3 oktober 2019 aanvaardde dr. Inge Huitinga, directeur Nederlandse Hersenbank voor MS - onderdeel van het Nederlands Herseninstituut (NIN) - haar hoogleraarsambt door het uitspreken van haar rede met de titel “Hersenen in Verweer”. Eerder dit jaar werd zij benoemd tot Hoogleraar Neuroimmunologie, in het bijzonder de pathologie van multiple sclerose (MS) met steun van de KNAW en Stichting MS Research.

In haar rede ging Inge in op het afweersysteem van de hersenen: “Lange tijd werd gedacht dat de hersenen geen verweer hadden. Schade in de hersenen herstelt meestal niet of nauwelijks. Een afweerreactie zoals bijvoorbeeld plaats vind in de huid zou onherstelbare schade veroorzaken in de hersenen. Dit beeld werd versterkt door de aanwezigheid van de bloed-hersenbarrière, een barrière de hersenen afschermt van de rest van het lichaam. Maar natuurlijk is er ook een afweer in de hersenen, alleen is dit systeem anders geregeld dan elders in het lichaam. De hersenen bevatten hun eigen afweercellen, de microglia. Deze cellen zijn volledig aangepast op hun omgeving. Microglia zijn klein maar uitzonderlijk goede eters (van schadelijke indringers en afvalstoffen). Ze helpen ook om de schade te herstellen aan zenuwcellen en de verbindingen tussen zenuwcellen. Naast microglia, hebben de hersenen ook weefsel eigen T-cellen. Deze gespecialiseerde witte bloedcellen vormen een tweede lijn van verdediging tegen indringers zoals virussen.”

“Bij MS is de afweer in de hersenen volkomen op hol geslagen.” Prof.dr. Inge Huitinga

“MS is een grillige ziekte en het verloop verschilt tussen patiënten. Bij vroege MS, de relapsing remitting fase, is er veel actieve ontsteking. Wanneer wij in hersenweefsel kijken van mensen met relapsing remitting MS, is er in deze fase nog veel herstel van myeline. In late progressieve MS is er echter een ander ziekteproces gaande. Wij vinden in 79% van de hersendonoren met vergevorderde MS een sluimerende ontsteking. Dit vraagt om een andere aanpak van behandeling.”

In het tweede deel van haar rede ging Inge dieper in op de afweercellen die een rol spelen bij de MS:

“Microglia worden al vroeg in het ontstaan van een MS-ontsteking actief en vormen kleine clusters. Daarnaast zien we dat er in MS-ontstekingen ook veel weefsel eigen T-cellen aanwezig zijn. Maar waardoor raken microglia en T-cellen bij mensen met MS actief? Daar hopen wij snel achter te komen. Wij hebben aanwijzingen gevonden dat een virus hierbij een rol kan spelen. De technieken zijn de laatste jaren enorm verfijnd, daarom kunnen we nu op zoek naar dat virus. Met een subsidie van Stichting MS Research zullen wij deze aanwijzingen de komende jaren verder bestuderen."

MS-onderzoek

Inge combineert het leiden van haar eigen neuro-immunologie onderzoeksgroep in het NIN met het managen van de Nederlandse Hersenbank. Een unieke combinatie die voor zowel de Hersenbank als de onderzoeksgroep veel meerwaarde heeft. Centrale thema’s in Inge’s onderzoek zijn de afweer van de hersenen, de pathologie van MS en het ontstaan van MS-ontstekingen. Het hersenweefsel van overleden hersendonoren met en zonder MS vormt de basis voor al haar onderzoek. Het hersenweefsel wordt door Inge en haar collega’s zorgvuldig in kaart gebracht en is beschikbaar voor onderzoekers over de hele wereld. Naast het hersenweefsel, worden van alle hersendonoren de medische gegevens vanaf de diagnose tot aan het overlijden verzameld en gedocumenteerd. Zo ontstaat er een compleet beeld van de donor. Deze informatie levert veel kennis op over het stellen van de juiste diagnose bij leven.

Het onderzoek van Inge heeft geleid tot nieuwe inzichten over het ziektemechanisme van MS. Zo toonde Inge aan dat ook in de progressieve fase van MS er nog steeds actieve ontstekingshaarden aanwezig zijn in de hersenen. Ook heeft zij de verschillen tussen MS bij mannen en vrouwen in kaart gebracht en leverde haar onderzoek begrip over welke soorten afweercellen waar in de hersenen een rol spelen bij MS. Deze inzichten kunnen alleen worden bewezen in menselijke hersenmateriaal, dit onderschrijft nogmaals de waarde van de Hersenbank voor MS.

Inge en MS Research

Al vanaf het begin van haar wetenschappelijke carrière is Stichting MS Research nauw betrokken geweest bij Inge en haar MS-onderzoek. Met (financiële) steun van de Stichting zijn meerdere onderzoeken van Inge mogelijk gemaakt en is de Nederlandse Hersenbank voor MS tot stand gekomen.

“Wij zijn trots dat wij Inge en haar werk al sinds 1988 kunnen steunen. Zij is hét voorbeeld dat het (structureel) ondersteunen van jong talent het MS-onderzoek verder brengt.” Dorinda Roos, directeur Stichting MS Research.

Begin jaren 90 rondde Inge haar promotieonderzoek, naar de rol van macrofagen bij ontstekingen in het centrale zenuwstelsel, cum laude af aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Dit onderzoek was één van de eerste gefinancierde projecten door MS Research.

In 1999 ontving Inge (samen met een andere jonge getalenteerde MS-onderzoeker) als eerste een MS-fellowship subsidie van 800.000 gulden voor de oprichting van een eigen onderzoeksgroep binnen het Nederlands Herseninstituut. Het MS-fellowship is een door Stichting MS Research geïnitieerde subsidie voor excellente MS-onderzoekers in Nederland en bedoeld om toptalent in en uit Nederland te behouden voor MS-onderzoek.

“Het fellowship heeft mij enorm geholpen en is de basis geweest voor wat ik binnen het NIN heb kunnen opbouwen.” Prof.dr. Inge Huitinga.

Enige jaren later werd Inge benoemd tot de door prof.dr. Dick Swaab opgerichte NHB en werd ze benoemd tot directeur van de Nederlandse Hersenbank en hoofd van de neuroimmunologie onderzoeksgroep. In 2019 werd Inge benoemd tot hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam. Haar leerstoel wordt financieel gesteund door Stichting MS Research met een subsidie van 100.000 euro voor 4 jaar.

Stichting MS Research financierde in de afgelopen jaren 20 onderzoeksprojecten van Inge Huitinga ter waarde van een totaalbedrag van € 5,1 miljoen. Twee projecten kwamen tot stand dankzij de deelnemers van de VriendenLoterij. Deze onderzoeken waren gericht op de identificatie van hersenmateriaal en man-vrouw verschillen bij MS. Tezamen met een totaalbedrag van € 660.000,-. Een derde onderzoek naar het ontstaan van MS-onstekingen werd mogelijk gemaakt in samenwerking met MoveS.