37% Nederland slaat uitvaartwens overledene in de wind

‘Dat komt later wel.’ Een veelgehoorde uitspraak als het om het regelen van de uitvaart gaat. Ruim vier op de tien Nederlanders heeft de afgelopen zes maanden een uitvaart van een dierbare meegemaakt, toch heeft bijna de helft (48%) voor zichzelf nog niets voorbereid. Dat blijkt uit vandaag gepubliceerd onderzoek van Kantar Public, in opdracht van Yarden Uitvaartorganisatie. We beweren dat veel uitvaartelementen (zoals de gastenlijst, de muziek, de locatie en de speech) vooral zijn bedoeld voor de nabestaanden. Niet gek dat 37 procent dan ook vindt dat er best gesleuteld mag aan de wensen van de overledene. Toch willen we wél zelf de regie als het om onze eigen uitvaart gaat. We zien dan met name graag de emotie van anderen en grijpen, ondanks de toenemende ontkerkelijking, terug naar religie.

Een derde denkt mee te kijken met eigen uitvaart

Hoewel steeds minder mensen religieus zijn volgens het CBS, gelooft toch meer dan de helft van de ‘nuchtere’ Nederlanders in enige mate in een leven na de dood. Een derde denkt zelfs de eigen uitvaart na overlijden mee te maken en één op de zes dat een overledene na de dood nog contact kan maken met nabestaanden. Hoe dat andere leven of hiernamaals er dan precies uitziet, daar zijn we minder zeker van. Wel hopen we vooral op iets positiefs: bijna vier op de tien Nederlanders gelooft in iets als een hemel (39%) en meer dan een kwart in het weerzien met overleden vrienden of familie (28%). We denken minder graag aan zoiets als een hel: slechts 6% gelooft daarin.

Dr. Brenda Mathijssen, universitair docent aan de Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap aan de Rijksuniversiteit Groningen: “Symbolen zoals seizoenen, persoonlijke voorwerpen of de hemel bieden houvast aan mensen. We grijpen er dan ook veel naar terug bij uitvaarten. Het geeft ons een gevoel van vertrouwdheid, antwoorden op vragen, of een gemeenschap om bij te horen.”

Over de doden niets dan goeds

Ook emoties zijn bij de eigen uitvaart van groot gedeeld belang. Zo willen we dat er veel (om ons) gelachen wordt (60%) en dat nabestaanden ons missen (67%). De bekende uitspraak ‘over de doden niets dan goeds’ gaat nog steeds op: het merendeel van de Nederlanders (61%) wil inderdaad dat er positief over hen wordt gesproken tijdens de uitvaart. Nog belangrijker vinden we het dat nabestaanden gewoon eerlijk over ons zijn (78%). Vrouwen blijken daarbij emotioneler ingesteld dan mannen: zij vinden het belangrijker dat er veel gehuild wordt tijdens hun uitvaart (23% versus 15%).

Mathijssen: “Er zijn vandaag de dag nog maar weinig momenten dat er in groepsverband gelegenheid en ruimte is voor emotie. Bij de uitvaart is die er nog wel, dat vinden we dan ook belangrijk zo blijkt. Met de gemeenschap je emoties delen is een wezenlijk onderdeel in het afscheids- en verwerkingsproces. Het biedt steun en troost.”

Belangen in afscheid

Over het algemeen vinden we dat de nabestaanden het grootste belang hebben bij een uitvaart, blijkt uit het onderzoek. Zowel de keuze voor de muziek, de bestemming van de as, de keuze of ex-partners welkom zijn op de uitvaart, als de locatiekeuze en wat er gespeeched wordt, vinden Nederlanders van meer waarde voor nabestaanden dan voor de overledene zelf. Alleen als het gaat om de keuze voor een begrafenis, crematie danwel ter beschikking stellen aan de wetenschap, gaat volgens de Nederlander de wens van de overledene (39%) boven die van de nabestaanden (16%). Toch weet tweederde nog niet welke keuze ze hierin zouden maken. Gaat het om de éigen uitvaart, vindt 40 procent het belangrijk dat er wordt gesproken en wil bijna zes op de tien Nederlanders weten wat er precies over hen wordt gezegd. Ook bij de genodigdenlijst wil het merendeel (59%), als het om hun eigen uitvaart gaat, een aanzienlijke vinger in de pap.

Sabrina Franken, directeur Yarden Uitvaartverzorging: “Het onderzoek en onze praktijk laten zien hoe moeilijk het is om over je eigen uitvaart na te denken. Laat staan wiens wensen en belangen je daarin het zwaarst laat wegen. Het komt vaak voor dat nabestaanden het anders willen dan de overledene zelf. Wanneer de overledene zijn of haar uitvaartwensen wel heeft vastgelegd en die worden niet nageleefd, wordt zelfs de wet overtreden. Die stelt namelijk dat de wens van de overledene voor gaat. Mensen weten dit vaak niet. Vooral in een emotioneel beladen situatie zoals het afscheid van een dierbare, wil je natuurlijk het liefst de juiste keuzes maken. Het helpt daarom je wensen vooraf met elkaar te bespreken.”

Over het onderzoek

Het onderzoek is uitgevoerd door Kantar Public (voorheen TNS NIPO), in opdracht van Yarden Uitvaartorganisatie. In totaal hebben 1465 respondenten van 18 jaar en ouder meegedaan aan het onderzoek, met voldoende waarnemingen voor representativiteit voor levensovertuiging en etniciteit. Met dit onderzoek wil Yarden het taboe rond overlijden en de dood doorbreken. Hoe eerder je nadenkt over je uitvaartwensen en voor wie je ze belangrijk vindt, hoe meer houvast het nabestaanden en jezelf biedt.

De belangrijkste resultaten op een rij:

• 90% van de Nederlanders vindt het organiseren van een uitvaart zeer belangrijk.

• Ongeveer de helft van de Nederlanders heeft iets voor zijn/haar eigen uitvaart voorbereid, de andere helft (48%) heeft niets voorbereid.

• Meer dan een derde (37%) heeft er geen moeite mee dat nabestaanden de uitvaart naar eigen inzicht regelen, ook als de wens van de overledene wel bekend is.

• We vinden de muziekkeuze minstens zo belangrijk voor nabestaanden als voor de overledene (66%), Datzelfde geldt voor wie er uitgenodigd wordt (75%) en wat over de overledene gezegd wordt (86%). Toch vinden we het bij onze éigen uitvaart (eenmaal overleden) heel belangrijk te weten welke muziek er gedraaid wordt (69%), wie er uitgenodigd wordt (59%) en wat er over ons gezegd wordt (57%).

• Meer dan de helft van de Nederlanders vindt het tamelijk tot zeer belangrijk dat wat er gezegd wordt over de overledene, positief is (61%).

• Vrouwen zijn emotioneler dan mannen als het gaat om de uitvaart. Zo vinden ze het belangrijker te weten wat er over hen gezegd wordt (61% respectievelijk 53%). Ook vinden meer vrouwen het belangrijk dat er om hen gehuild wordt (23% respectievelijk 15%), dat nabestaanden positief praten over de overledene (65% respectievelijk 56%) en dat ze eerlijk praten over de overledene (81% respectievelijk 75%).

• Meer vrouwen geloven dat de overledene de uitvaart zelf meemaakt, dan mannen (40% respectievelijk 25%).

• 41% van de Nederlanders vindt de rol van religie tamelijk tot zeer belangrijk bij een uitvaart.

• Meer dan de helft (52%) van de Nederlanders gelooft in enige mate in een leven na de dood. 39% gelooft dan in iets als een hemel, 28% in het weerzien van familie of dierbaren en 13% in reïncarnatie. 6% gelooft in iets zoals een hel.