'Meer aandacht voor levenloos geboren kindjes'

Het verdriet over verlies van een levenloos geboren kindje krijgt steeds meer aandacht en een plek in de Nederlandse samenleving. Dat merkt uitvaartverzekeraar en -verzorger coöperatie DELA. Niet alleen het aantal uitvaarten van foetussen jonger dan 24 weken steeg, ook het aantal herdenkingsplekken stijgt.  

Deze maatschappelijke tendens blijkt ook uit de ongeveer tienduizend registraties (exact: 9.329) van levenloos geboren kinderen die sinds februari van dit jaar zijn gedaan. Vanaf dat moment is de aangepaste Wet Basisregistratie personen (BRP) in werking getreden. Hierdoor is het mogelijk om levenloos geboren kinderen in de basisregistratie op te nemen, ook met terugwerkende kracht. DELA deed hierover navraag bij de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens en diverse gemeenten. Zo lieten ouders in Eindhoven een kindje registreren, dat in 1958 ter wereld kwam.

Uitvaarten

Ook het aantal uitvaarten voor foetussen onder 24 weken steeg. De uitvaart is dan een expliciete wens van de ouders; wettelijk is een uitvaart pas verplicht wanneer de zwangerschap 24 weken of meer heeft geduurd. DELA verzorgde in 2018 219 uitvaarten voor foetussen. Dat is een lichte stijging ten opzichte van eerdere jaren. Veruit de meeste ouders (74%) kozen voor cremeren.

Herdenken

Waar in het verleden het verdriet over een levenloos geboren kindje moeilijk bespreekbaar was, ziet DELA dat veranderen. De mogelijkheid om het kindje te registreren heeft daaraan bijgedragen, waardoor ook de behoefte om een kindje te blijven herinneren ook toeneemt, merkt de uitvaartverzorger. Bij vier DELA-crematoria is het afgelopen halfjaar, of wordt de komende tijd, een herdenkingsplek speciaal hiervoor ingericht.

Bij crematorium Schollevaar in Capelle aan den IJssel is een speciale Vlindertuin, waar ouders hun kindjes die stierven voor de 24e week zwangerschap kunnen laten begraven en herdenken. Bij crematorium Berkendonk in Helmond markeren beeldjes van kabouters de plek waar de as van kindjes verstrooid wordt. Bij crematorium Rijtackers in Eindhoven wordt op 22 oktober een speciale herdenkingsplek in gebruik genomen. Crematorium Maaslanden in Nieuwkuijk opende onlangs een speciaal asstrooiveldje voor levenloos geboren kindjes. Voor ouders die liever een grafje willen, is er een speciale urnentuin.

Yvonne Kielenstijn, locatiemanager van crematorium Maaslanden: “De grafjes liggen in een cirkel om geborgenheid te bieden.” De kunstwerken eromheen maken het een intiem plekje. Pouf, een knuffelbeertje van steen, lijkt onvermoeibaar op en neer te wiebelen bij het strooiveldje. Een stenen speelgoedgirafje met de naam High observeert op zijn gemak de grafjes. Beiden zijn gemaakt door kunstenares Marjolijn Mandersloot: “Het zijn bescheiden beeldjes op een lage sokkel, dicht bij de kleintjes. Alsof ze een beetje over hen waken.”

Ervaringsdeskundige

Natasja Geyteman, initiatiefnemer van de wetswijziging, is blij dat al zoveel ouders gebruik maakten van de mogelijkheid. “Voor mij is het een bevestiging dat de wet nodig was. En dan zijn dit alleen nog maar de ouders die weten dat dit tegenwoordig kan. Tegelijkertijd realiseer ik me dat achter elk geregistreerd kind een verhaal schuilt. Wat een verdriet.”

Miriam van Kreij geeft trainingen in miskraambegeleiding aan verloskundigen en echoscopisten. Ze beaamt het belang van de nieuwe wet. “Eén op de vier vrouwen verliest haar kindje in de zwangerschap. Dat ze hun kind kunnen registreren geeft erkenning dat het bestaan heeft en dat hun verdriet er mag zijn.” Erkenning die volgens haar ook besteed is aan stellen die al lang geleden een kindje verloren. Net als hulp om met het verlies om te gaan. “Vroeger was er veel minder het besef dat elk verlies ertoe doet, hoe pril ook. ” Van ouders die na jaren hun kind in hebben geschreven hoort ze dat het hen veel doet. “Vooral het moment waarop de ambtenaar de naam van hun kindje hardop uitspreekt.”

Kort nadat de nieuwe wet van kracht werd schreef Gyselle Klessens de dochter in die ze in 2015 na 15 weken zwangerschap baarde. Ze had gedacht dat het een formele handeling zou worden, maar het tegendeel bleek waar. “Ik moest papieren opvragen bij het ziekenhuis. Dat was pittig; het bracht me terug naar het verdriet dat we daar beleefden.” Tijdens de registratie zelf voelde ze juist een soort blijdschap. “Het voelde heel goed om haar in te schrijven. Ons gezin was opeens compleet. Sindsdien hoef ik niet meer steeds uit te leggen dat ik een kindje verloor. Ik heb het gewoon over ‘mijn dochter Frederique’.”

Wateropbaring

DELA ziet in de dienstverlening rondom het afscheid van een levenloos geboren kindje, ook andere trends. 84% van de ouders baart het kindje op, zodat ze nog wat kostbare tijd met hun kindje kunnen doorbrengen. Vaak gebeurt dat thuis via de methode van wateropbaring. Door het in water te leggen kan het daar ongeveer twee dagen blijven. Daniëlle van Zoest-Wolf, uitvaartverzorger: “Veel vaders en moeders vinden het fijn om hun kindje toch nog even thuis te hebben. En het biedt familieleden de gelegenheid om ook afscheid te nemen.”

Het is een intense periode voor de ouders, merkt Van Zoest-Wolf. “Een uitvaart regelen voor een kindje dat nooit geleefd heeft voelt heel onnatuurlijk. Ze nemen niet alleen afscheid van hun kindje, maar ook van verwachtingen en dromen.” Miskraamexpert Van Kreij moedigt ouders aan om bewust afscheid te nemen. “Er zijn al zo weinig herinneringen te koesteren, terwijl het verlies zo groot is.”