'Pastafarisme' is geen godsdienst

Het 'pastafarisme', dat uitgaat van de Kerk van het Vliegend Spaghettimonster, is geen godsdienst. Het dragen van een vergiet door aanhangers van het pastafarisme is dan ook geen godsdienstige uiting. De vrijheid van godsdienst vereist dus niet dat voor aanhangers van deze stroming, de pastafarians, een uitzondering moet worden gemaakt op de regel dat voor reisdocumenten pasfoto's met een onbedekt hoofd nodig zijn. Dit heeft de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State bepaald in een uitspraak van vandaag (15 augustus 2018).

Vergiet als heilig symbool

Een vrouw uit Nijmegen had een identiteitskaart en een rijbewijs aangevraagd met pasfoto's waarop zij een vergiet op haar hoofd draagt. Het vergiet is volgens haar een heilig symbool binnen het pastafarisme. De burgemeester van Nijmegen weigerde de gevraagde documenten te verstrekken, omdat het hoofd van de vrouw op de pasfoto's bedekt is. Daarmee voldoen deze pasfoto's niet aan de wettelijke criteria die daarvoor gelden.

Geen reden om af te wijken van de algemene regel

In deze zaak moest de Afdeling bestuursrechtspraak de vraag beantwoorden of het pastafarisme een godsdienst is. Het is in afwijking van de algemene regel mogelijk een officieel document aan te vragen met een pasfoto waarop het hoofd bedekt is, als de aanvrager heeft aangetoond dat godsdienstige redenen zich verzetten tegen het onbedekt laten van het hoofd. Maar naar het oordeel van de Afdeling bestuursrechtspraak is daarvan in deze zaak geen sprake.

Onvoldoende ernst en samenhang; satirische karakter overheerst

Naar het oordeel van de Afdeling bestuursrechtspraak overheerst het satirische element van het pastafarisme zodanig dat deze stroming niet voldoet aan de criteria van "overtuigingskracht, ernst, samenhang en belang". Deze criteria stelt het Europees Hof voor de Rechten van de Mens aan een samenstel van opvattingen, willen die opvattingen als een godsdienst kunnen worden aangemerkt. In het bijzonder ontbreekt het in het pastafarisme aan de vereiste ernst en samenhang. Daarom kan deze stroming naar de huidige stand van zaken niet als godsdienst worden aangemerkt.

Kritiek

De Afdeling bestuursrechtspraak erkent het grote belang om in vrijheid satirische kritiek op godsdienstige dogma's en instituties te uiten. Dergelijke kritiek, ook al heeft zij betrekking op godsdienst, is daarmee zelf nog niet aan te merken als een gedachtegoed dat door de vrijheid van godsdienst wordt beschermd.

Achtergrond van het pastafarisme

Pastafarians stellen dat de wereld is geschapen door een onzichtbaar vliegend spaghettimonster. Deze godheid gaf volgens de verhalen tien stenen tabletten aan Mosey, de eerste piraat, die per ongeluk twee tabletten liet sneuvelen. Zo kwam het pastafarisme aan acht centrale aansporingen of 'liever-nietjes', die terug te vinden zijn in teksten als 'The Old Pastament'. Deze en andere teksten en gebruiken van het pastafarisme zijn parodieën op elementen van het christendom en rijk aan satirische woordspelingen. De oprichter van de stroming beschreef het vliegend spaghettimonster in zijn protest tegen het voornemen om op Amerikaanse scholen 'intelligent design' als gelijkwaardig alternatief voor de evolutietheorie te presenteren. Volgens de oprichter zou dan ook het pastafarisme moeten worden onderwezen.