'Woonconsument is de dupe van stijgende grondprijzen'

In een recent verschenen rapport stelt het Centraal Planbureau (CPB) dat overheidssubsidies die woningbouw moeten stimuleren tot hogere grondprijzen kunnen leiden. Hogere grondprijzen zijn onwenselijk omdat we in Nederland behoefte hebben aan meer betaalbare woningen. 

Hetzelfde effect is terug te zien bij fabrieksmatig bouwen, waarbij het (financiële) voordeel terechtkomt bij de grondeigenaar. Fabrieksmatig bouwen verlaagt de druk op de toenemende bouwkosten. Dit kan zorgen voor een daling van de totale bouwkosten, oplopend tot wel 15 procent ten opzichte van de traditionele bouw. Maar als de grondeigenaar doorkrijgt dat de bouwkosten dalen, gaat de grondprijs (vaak) omhoog.

De grondeigenaar kan zo een groter deel van de totale stichtingskosten naar zich toetrekken, ervan uitgaande dat de consument dezelfde prijs wil blijven betalen. Dit is onwenselijk omdat het voordeel zo niet, ook niet deels, bij de woonconsument terechtkomt. Op die manier concurreert een fabriekswoning niet optimaal uit het oogpunt van ‘betaalbaarheid’. In de afgelopen jaren is het aantal nieuwe prefab woningen verder gestegen tot bijna 20 procent.

Planbatenheffing kan voor eerlijkere verdeling zorgen

Het is geen gemakkelijke opgave om de voordelen die in de bouwketen zijn behaald eerlijk te verdelen onder alle betrokken partijen. En ook de woonconsument moet kunnen profiteren. De marktwerking speelt hierbij een doorslaggevende rol en de benodigde grond is vaak het bezit van een ander dan de koper van de woning.

In politiek Den Haag wordt overwogen om bijvoorbeeld de planbatenheffing in te gaan voeren. Dit is een heffing over het grondsurplus: het verschil tussen de waarde van grond waarop mag worden gebouwd en de waarde van die grond bij de functie (bestemming) die het daarvoor had. Deze maatregel zou kunnen bijdragen aan een eerlijkere verdeling van de voordelen. In het tweede kwartaal van 2025 wordt uitsluitsel verwacht over de invoering.