'Demonstraties aan universiteiten illustreren bredere verschuivingen in de wetenschap'

De afgelopen weken vonden aan Nederlandse universiteiten diverse demonstraties plaats naar aanleiding van de oorlog in Gaza. Groepen studenten en medewerkers willen dat Nederlandse kennisinstellingen de banden met Israëlische partners verbreken. Deze demonstraties illustreren hoe ontwikkelingen in de wereld invloed hebben op wetenschappelijk onderzoek en de relatie tussen wetenschap en samenleving. Het is belangrijk dat politici, beleidsmakers en bestuurders van kennisinstellingen een strategisch perspectief op de toekomst van de wetenschap ontwikkelen.

Onderzoek van het Rathenau Instituut laat zien hoe ingrijpende ontwikkelingen de inhoud en organisatie van wetenschap de komende jaren bepalen. Onder invloed van geopolitieke spanningen verandert wetenschappelijke kennis van een global public good in een strategische troef. Andere ontwikkelingen die de wetenschap veranderen zijn onder meer digitalisering en maatschappelijke opgaven zoals het klimaatbeleid en sociale cohesie. Ze hebben invloed op de middelen waarmee wetenschappers onderzoek doen en de verwachtingen van burgers ten aanzien van wetenschap.

De veranderende wetenschap vereist een herijking van het wetenschapsbeleid. Politici, beleidsmakers en bestuurders van kennisinstellingen moeten het gesprek aangaan om een meer strategische visie op de toekomst van wetenschap te ontwikkelen. Ook zijn nieuwe instrumenten voor wetenschapsbeleid nodig, met name om kennisontwikkeling met en voor de samenleving te ondersteunen.

Gebeurt dit niet, dan loopt de Nederlandse wetenschap verschillende risico’s. Bijvoorbeeld dat de wetenschap geen relevante kennis levert voor maatschappelijke opgaven, dat strategische kennis gebruikt wordt voor ongewenste doeleinden, of dat het academische werkklimaat verhindert dat onderzoekers hun werk goed kunnen doen.