Van OPEC naar OMEC: tekort aan metalen nekt EU

De maatregelen die de EU eerder dit jaar aankondigde voor de winning van (nieuwe) metalen en mineralen schieten ernstig tekort. De EU heeft voor 24 ‘zeldzame metalen’ maatregelen opgesteld maar 75% hiervan blijkt onvoldoende of onhaalbaar. Zo concludeert de researchafdeling van kredietverzekeraar Allianz Trade die per grondstof de stand van zaken bekeek. Het gevaar is reëel dat Europa na OPEC straks opnieuw moet dealen met kartelvorming en wel op metaalgebied (OMEC). Vooral de afhankelijkheid van China is gevaarlijk groot.

Metalen als lithium, kobalt en nikkel zijn cruciaal voor de wereldwijde energietransitie. Vooral voor de explosieve groei van elektrische voertuigen (EV’s), batterijopslag en andere toepassingen rondom groene energie. De markt voor ‘zeldzame’ metalen en mineralen is volgens het Internationaal Energie Agentschap (IEA) de afgelopen vijf jaar verdubbeld tot 320 miljard dollar. En tot 2040 wordt nogmaals een verdubbeling verwacht.

Op het gebied van zeldzame grondstoffen speelt China een dominante rol. Volgens de onderzoekers van Allianz Trade is wereldwijd 91% van de magnesium- en 76% van de siliciumvoorraden in handen van China. Ook voor mangaan is de EU zwaar afhankelijk van China. Daarnaast is bijvoorbeeld de wereldwijde kobaltmarkt voor 60% is handen van de Democratische Republiek Congo. Zuid-Afrika beschikt over 71% van de platina-voorraad en Rusland 40% van palladium.

“Uiterst kwetsbaar”

Volgens Johan Geeroms, Director Risk Underwriting Benelux van Allianz Trade zijn de geopolitieke risico’s groot. “Als dat soort landen de handen ineenslaan zoals ook de olieproducerende landen deden, dan maakt dat de EU uiterst kwetsbaar voor manipulatie en handelsoorlogen. Je krijgt dan naast de OPEC een soort OMEC. Zij bepalen de prijs en het aanbod. De maatregelen die de EU afgelopen voorjaar heeft gepresenteerd om deze afhankelijkheid te voorkomen zijn volgens onze researchafdeling volstrekt onvoldoende.”

Geeroms doelt op het CRM-wetsvoorstel (Critical Raw Materials). Daarin staat onder meer dat Europa voor 18 geselecteerde grondstoffen 10% uit eigen mijnen moet komen. Voor 7 grondstoffen zal dat zeker niet gaan lukken stelt het onderzoeksrapport (antimoon, boraat, mangaan, natuurlijk grafiet, zeldzame aardmetalen, tantaal en titanium). Verder zijn er 24 grondstoffen benoemd waarvoor de EU eist dat ten minste 40% van het jaarlijkse verbruik uit eigen raffinage moet komen. Volgens Allianz Trade gaat dat voor 21 grondstoffen niet lukken.

Mijnbouw in Europa stimuleren

“Europa probeert de afhankelijkheid te verkleinen. Bijvoorbeeld door op eigen grondgebied de aanleg van mijnen te stimuleren. Neem Portugal, daar zit behoorlijk wat lithium. En ook in Zweden is een grote voorraad aan zeldzame aardmetalen gevonden. De EU wil de investeringen in de mijnbouw van nieuwe metalen aanzwengelen. Onder meer door het vergunningentraject te versoepelen en administratieve drempels te verlagen.”

Volgens Geeroms heeft de EU de winning van zeldzame metalen jarenlang aan andere landen overgelaten (Australië, China) om milieuschade in Europa te vermijden. “Nu wordt er in alle haast begonnen aan een inhaalrace. Volgens ons zal dat veel moeilijker gaan dan in de CRM-wet wordt voorgespiegeld. Onze researchers voorzien dat de EU de meeste gestelde doelen niet gaat halen. We pleiten daarom vooral ook in te zetten op slim handelsbeleid (strategische partnerschappen) en werk te maken van diversificatie van de wereldwijde toeleveringsketens.”

Ook recycling is een belangrijke troef voor de EU. De CRM-wet stelt dat 15% van het jaarlijkse verbruik via recycling beschikbaar moet komen. Geeroms: “Het klinkt mooi, maar het moet wel haalbaar zijn. Voor recycling zijn 16 strategische grondstoffen aangewezen, maar volgens ons is de 15%-doelstelling maar voor vier metalen haalbaar. Bijvoorbeeld omdat er onvoldoende schroothoeveelheden beschikbaar zijn voor de snel groeiende vraag, zoals bij lithium.”

Tot slot wijst Geeroms op de kwetsbaarheid van toeleveringsketens. “Kijk naar de corona-periode, of neem de oorlog in Oekraïne. De toelevering van goederen is zwaar verstoord geraakt. Die kwetsbaarheid wordt nog vele malen groter met de enorme vraag naar nieuwe metalen, die vooral in handen zijn van een select groepje landen, waarbij we vraagtekens kunnen plaatsen op het gebied van betrouwbaarheid.”

(Foto's Johan Geeroms)