Raad van State onderzoekt gevolgen niet nakomen afspraken in eurozone

Nederland maakt met de andere eurolanden deel uit van de Economische en Monetaire Unie (EMU). Als open economie en handelsland profiteert ons land meer dan gemiddeld van de euro. De financiële crisis tussen 2008 en 2013 heeft echter ook forse kwetsbaarheden blootgelegd. Inmiddels staat de muntunie er dankzij vele sindsdien getroffen maatregelen duidelijk beter voor dan tien jaar geleden.

Dat schrijft de Afdeling advisering van de Raad van State in een zogenoemde voorlichting die zij op verzoek van de Tweede Kamer heeft uitgebracht. Ondanks de al gerealiseerde verbeteringen in de muntunie kunnen en moeten kwetsbaarheden, zeker bij economische terugslag in de eurozone, verder worden verminderd. Daarvoor is nodig dat private – en dus niet voornamelijk publieke – partijen meer de risico’s dragen en dat één Europese kapitaalmarkt en een bankenunie worden gerealiseerd. Daarnaast moet de handhaving van de afspraken over begrotingen en structurele hervormingen worden versterkt.

Vragen van de Tweede Kamer

De vragen van de Tweede Kamer gingen over de gevolgen van het niet nakomen van afspraken in de EMU en over beleidsopties voor het geval meerdere lidstaten en bankenstelsels in de problemen komen. In de voorlichting brengt de Afdeling advisering in kaart waar naar haar oordeel de knelpunten zitten. Ook doet zij voorstellen om deze knelpunten aan te pakken. Deze voorlichting is een vervolg op de voorlichting over de toekomst van de euro die de Afdeling advisering in november 2017 uitbracht, ook op verzoek van de Tweede Kamer.

Risicodeling via de private sector

In de voorlichting constateert de Afdeling advisering dat de risico’s bij banken in de loop van de tijd fors zijn afgenomen. Tegelijkertijd blijven banken en overheden te veel met elkaar verweven. Dat is een risico in het geval van een crisissituatie, omdat dan veel publiek geld nodig is om de crisis te bezweren. Als private marktpartijen een grotere rol krijgen in het delen van risico’s en daarmee schokken opvangen, is die publieke interventie minder nodig. In andere monetaire gebieden, zoals de Verenigde Staten, werkt dat al zo.

Om die private risicodeling mogelijk te maken, is het nodig dat de Europese bankenunie wordt voltooid en dat één Europese kapitaalmarkt ontstaat. Dat versterkt de marktdiscipline bij de financiering van overheden en banken.

Handhaving van afspraken

Verder staat in de voorlichting dat de afspraken uit het SGP over met name de omvang van de overheidsschuld beter moeten worden nagekomen. Landen zouden meer moeten inzetten op een meerjarenstrategie van schuldreductie en structurele hervormingen. De regels daarover moeten eenvoudiger worden, de beoordeling en naleving transparanter. Het verdient dan ook aanbeveling om de verschillende rollen die de Europese Commissie heeft, duidelijker van elkaar te scheiden. Dat kan bijvoorbeeld door een soort zelfstandig planbureau de ramingen van lidstaten te laten beoordelen. Ook verdient het aanbeveling om de positie van de European Fiscal Board te versterken.