Duitsland: motor Europese economie blijft haperen

Duitsland is de enige grote economie die in 2023 kampt met negatieve groei. Het pessimisme bij onze oosterburen is volgens kredietverzekeraar Allianz Trade in twee jaar tijd ernstig toegenomen. Liep Duitsland voorheen voorop bij economisch herstel, nu is het eerder een rem. Volgens Allianz Trade is de Duitse economie toe aan een grondige revisie maar het plan hiervoor ontbreekt.

Dit jaar komt de Duitse economische groei uit op -0.6% terwijl de eurozone +0.6% scoort. Ook de vooruitzichten voor Duitsland zijn matig. Volgens de kredietverzekeraar zijn de recente stimuleringsmaatregelen van de overheid zwaar onvoldoende. Johan Geeroms, Director Risk Underwriting Benelux van Allianz Trade: “Het is stagnatie wat de klok slaat. En dat komt echt niet alleen door hoge inflatie en hoge energieprijzen. Duitsland kampt met een handvol structurele problemen. Zo is het tekort aan gekwalificeerd personeel een belangrijk obstakel. Door de toenemende vergrijzing wordt het probleem alleen maar groter. Ook speelt mee dat Duitsland op het gebied van digitalisering niet bepaald voorop loopt.”

Scheefgroei industrie versus dienstensector

Geeroms wijst op het type product waarmee in Duitsland geld wordt verdiend. “Er is een scheefgroei ontstaan tussen industrie en dienstensector. Kijken we naar het bbp dan is het aandeel van de industrie in Duitsland veel dominanter dan in andere grote landen, terwijl de dienstensector achterblijft.” Het rapport van Allianz Trade meldt dat de Duitse industrie 18,5% bijdraagt aan het bbp (in Frankrijk 9,3% en in de VS 10,7%) en de dienstensector 62% (in Frankrijk 70,3% in de VS 77,6%). “Duitsland blijft achter met slimme, digitale services waarmee in andere landen veel geld wordt verdiend.”

Volgens de researchafdeling van Allianz Trade daalde de Duitse export in de eerste helft van 2023 met -11,8% op jaarbasis. De heropening van de Chinese economie bood ook weinig soelaas: de Duitse export naar China daalde in de eerste helft van dit jaar met -7,9% (y/y). Geeroms verwacht dat de mondiale vraag naar belangrijke Duitse producten als auto’s, machines en chemicaliën ook komend jaar verder afneemt, onder meer door groeivertraging in de VS en China. Hij wijst ook op de mondiale voorraadcorrectie die gaande is. “Bedrijven en retailers zijn hun opgebouwde voorraden aan grondstoffen en eindproducten aan het terugschroeven. De sterk exportgerichte productiesector in Duitsland zal opnieuw harder getroffen worden dan de meeste andere Europese economieën.”

“Tel daar de hoge energiekosten bij op. Die zijn weliswaar gedaald dit jaar, maar ze blijven gemiddeld hoog. Veel Duitse industrie is energie-intensief. Die hoge kosten tasten de gezondheid aan van belangrijke Duitse sectoren als metaal en chemie. In deze sectoren loopt Duitsland echt voorop, ook qua research en innovatie. Maar juist in deze hoek trekken investeerders zich terug, zoeken bedrijven hun heil elders en groeit de onzekerheid onder werknemers.”

Hoofdrol groene technologie

Volgens Geeroms heeft het Duitse bedrijfsleven ook last van de politieke onzekerheid in het land. “De overheid wil strengere regulering, bijvoorbeeld voor internetgiganten en ook voor de opkomst van kunstmatige intelligentie. De overheid voedt daarmee de angstcultuur terwijl de nieuwe technologie juist ook zoveel kansen biedt. Die worden niet gegrepen.” Geeroms stelt dat Duitsland behoefte heeft aan een duidelijk renovatieplan: “Maatregelen die innovaties en investeringen uitlokken. Volgen ons zou Duitsland bijvoorbeeld de hoofdrol moeten opeisen als Europese productiebasis voor groene technologie. Geen enkel ander G7-land – en ook niet China – exporteerde meer groene goederen dan Duitsland als percentage van het bbp. De regering moet meer groene vooruitgang durven boeken en groene technologieën stimuleren, omdat ze zowel de klimaatdoelen ondersteunen als de economie ten goede komen.”

Gevolgen voor Nederland

Natuurlijk heeft Nederland last van de terugval van de Duitse economie. Geeroms: “Het blijft onze belangrijkste afzetmarkt. Maar tegelijkertijd zie je wel dat de afhankelijkheid afneemt. Uit cijfers van het Centraal Planbureau blijkt dat het Duitse aandeel in de totale Nederlandse uitvoer de afgelopen decennia is gezakt van 30% richting 20%. Die trend zet door. Kijk je naar de coronacrisis dan zie je dat Duitsland sindsdien vooral stagneerde terwijl de Nederlandse export juist een stevige groei doormaakte.”

(Foto's Johan Geeroms)