‘Langer leven in de eigen vertrouwde omgeving’

In 2015 gingen in drie gemeenten experimenten met domeinoverstijgende samenwerking van start. Het doel was betere zorg en ondersteuning voor kwetsbare, thuiswonende ouderen. Dat is gelukt. Ouderen, hun naasten én zorgmedewerkers zijn blij met de werkwijze. Die ook doelmatiger dan de reguliere zorg blijkt te zijn. De ervaringen uit de experimenten zijn nu gebundeld in een praktische wegwijzer, met tips en achtergrondinformatie. Zodat ook andere gemeenten en regio’s met domeinoverstijgend werken aan de slag kunnen gaan.

De zorg anders organiseren

De groep kwetsbare, thuiswonende ouderen is nu nog relatief klein, maar wordt de komende jaren steeds groter. Dat is een logisch gevolg van de vergrijzing. Het is dus een feit dat straks steeds meer ouderen zorg nodig hebben. Maar dat ze die zorg ook krijgen, is minder vanzelfsprekend. In ieder geval niet als we zorg blijven verlenen op de manier waarop we het nu doen. Daar hebben we gewoonweg niet genoeg mensen voor. De krapte op de arbeidsmarkt is al groot. De verwachting is dat straks evenveel zorgmedewerkers als nu voor méér ouderen moeten zorgen. Dat kan alleen als we de zorg anders gaan organiseren en meer gebruik gaan maken van het netwerk om ouderen heen. Domeinoverstijgend samenwerken is zo’n andere manier van organiseren.

Drie experimenten

Op drie plekken in Nederland – Dongen, Ede en Hollandscheveld – namen het zorgkantoor, de zorgverzekeraar, de gemeente en een zorgaanbieder de proef op de som. Samen experimenteerden ze met domeinoverstijgende samenwerking. De resultaten zijn veelbelovend. Ouderen, naasten en medewerkers zijn positief over de werkwijze. Ouderen en naasten voelen zich beter ondersteund. Medewerkers hebben het gevoel dat ze echt kunnen doen wat nodig is. Dankzij domeinoverstijgende samenwerking is langer leven in de eigen vertrouwde omgeving geen wens meer, maar de realiteit. De werkwijze leidt bovendien tot doelmatigere zorg en kan een opname in het verpleeghuis gemiddeld acht maanden uitstellen. Dit levert besparingen op in de Wet langdurige zorg, óók na compensatie van de meerkosten in de Wet maatschappelijke ondersteuning en de Zorgverzekeringswet.

Drie basiselementen

De experimenten verschilden in aanpak en uitkomst, maar drie basiselementen kwamen overal terug: het belang van de ‘arrangeur’, stevige samenwerking en goede financiële afspraken. De arrangeur is de zorgmedewerker die de zorg en ondersteuning kan – en mag! – regelen, samen met de kwetsbare oudere en de naasten. Deze arrangeur moet ‘doorzettingsmacht’ hebben en daarvoor is stevige samenwerking nodig. Want als het zorgkantoor, de zorgverzekeraar, de gemeente en de aanbieder elkaar niet vertrouwen, kan de arrangeur zich niet vrij bewegen tussen de verschillende domeinen. Uit die domeinen haalt de arrangeur de zorg en ondersteuning die een oudere nodig heeft. De bekostiging regelen de samenwerkingspartners achteraf. Daarover moeten ze van tevoren wel goede financiële afspraken maken.

Wegwijzer vol tips

Hoe je vertrouwen kweekt, hoe een arrangeur doorzettingsmacht krijgt, welke vaardigheden een arrangeur moet hebben en nog veel meer staat in de ‘Wegwijzer: aan de slag met domeinoverstijgend samenwerken’. Hierin zijn alle ervaringen en lessen uit de drie experimenten gebundeld. De wegwijzer beschrijft niet alleen de aanpak en werkwijze in Dongen, Ede en Hollandscheveld, maar gaat ook in op netwerkvorming en de (on)mogelijkheden van de verschillende domeinen. De wegwijzer verwijst door naar nuttige (achtergrond)informatie en staat vol tips. Zoals ‘Faciliteer professionals zo goed mogelijk, zodat ze andere keuzes durven maken’ en ‘Organiseer trainingen en intervisie voor de arrangeurs’.

Begin op tijd

Maar een van de belangrijkste tips is toch wel ‘Begin op tijd’. Vertrouwen en inlevingsvermogen zijn niet in een paar dagen geregeld. In Dongen, Ede en Hollandscheveld deden de samenwerkingspartners er gemiddeld twee jaar over. Pak de ruimte die er is. Ook nu de behandeling van de voorgenomen wijziging van de Wet langdurige zorg stilligt. Met de wetswijziging wilde het ministerie van VWS het mogelijk maken dat ook zorgkantoren actief en financieel kunnen deelnemen aan samenwerkingsverbanden met preventie als doel. Of en wanneer het wetsvoorstel weer wordt opgepakt, beslist een nieuw kabinet. Ondertussen moeten gemeenten, zorgkantoren en zorgverzekeraars zich onverminderd voorbereiden op een toekomst met méér kwetsbare ouderen. De wegwijzer kan ze op weg helpen.