'Risico achteraf betalen niet alleen inperken met regelgeving en toezicht'

Het recente rapport van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) over de Buy Now, Pay Later-sector (BNPL) toont een stap voorwaarts, maar ook de essentie van de herziene Europese Richtlijn Consumentenkrediet die in Nederland uiterlijk eind volgend jaar van kracht gaat. De AFM bereidt zich met dit rapport alvast voor op het toezicht op de sector.

De sector herkent het beeld dat de AFM al eerder schetste en stelde daarom in 2023 de Gedragscode BNPL op, die richtlijnen biedt voor een veilige, transparante en verantwoorde toepassing met extra bescherming voor kwetsbare consumenten. Als gevolg hiervan zijn er in 2024 minder achterstallige betalingen overgedragen aan incassobureaus ten opzichte van 2023.

Aanbieders bereiden zich voor op de komst van de herziene Europese Richtlijn Consumentenkrediet door daar al op vooruit te lopen. Zo zetten ze al stappen richting een volledige (100 procent) leeftijdsverificatie. Daarnaast passen ze geavanceerde algoritmes toe waarmee ze het risico per consument zorgvuldig beoordelen. Alleen wie voldoet aan onze risicocriteria kan achteraf betalen.

Deze aanpak werpt vruchten af: een kleiner percentage achterstallige betalingen gaat naar incassobureaus. Het overgedragen percentage is vergelijkbaar met het landelijke percentage bij langer lopende kredieten. Het gemiddelde aankoopbedrag is hierin niet essentieel. Maatregelen tegen betalingsachterstanden moeten zich meer richten op het aangaan van schulden in het algemeen. Enerzijds wordt dat genormaliseerd, denk aan studieleningen en hypotheken, anderzijds roept zelfs de koningin op geen BNPL-schulden aan te gaan.

Het antwoord ligt deels in regelgeving en deels in educatie. Achteraf betalen is in korte tijd populair geworden, waarbij diensten uitbreiden en men de voor- en nadelen nog ontdekt. Maar in het grotere plaatje is achteraf betalen iets wat we in de winkel altijd al doen. Je pakt een product uit het schap, beoordeelt het en bij de kassa reken je af. Online loopt een consument die pas betaalt na ontvangst van een product minder risico. Het bemoeilijken van deze mogelijkheid zet consumenten online juist in een kwetsbare positie.

Regelgeving moet het doel van achteraf betalen afkaderen: zekerheid bieden aan consumenten. Met een leeftijdsverificatie en een risicocheck, waaronder in schuldpreventieregisters, worden consumenten zo min mogelijk beperkt. Het beschermen van kwetsbare consumenten moet ook via informatievoorziening, herhaaldelijke communicatie voor het opleggen van sancties en samenwerking met schuldhulpverleners om schrijnende situaties te voorkomen.