Besluit statiegeld kleine flesjes markeert einde jarenlange strijd

26 MRT 2020 14:47 | Plastic Soup Surfer

Einde jaarlijkse plasticregen 70 miljoen plastic flesjes in het milieu in zicht

Donderdag 16 april vindt het algemeen overleg circulaire economie plaats. (Schriftelijk vanwege covid-19 maatregelen.) Naar verwachting zal minister Stientje van Veldhoven aankondigen dat per voorjaar 2021 statiegeld op kleine plastic flesjes verplicht is. Dit teneinde de hoeveelheid zwerfafval door plastic flesjes te decimeren. Jaarlijks belanden in Nederland 70 miljoen plastic flesjes op straat of in de natuur.

Dit besluit is de uitkomst van de drie jaar oude politieke belofte om plastic flesjes in het zwerfafval met minimaal 90% terug te dringen - later teruggebracht naar 70% reductie. De oorspronkelijke belofte wordt als doorbraak wordt gezien na jarenlange pogingen vanuit het bedrijfsleven om statiegeld op blikjes en flesjes af te houden en pogingen statiegeld als geheel te schaffen. 

Pilots vanuit bedrijfsleven en overheid om consumenten te bewegen geen zwerfafval te veroorzaken en zwerfafval op te ruimen bleken niet succesvol. Statiegeld blijkt de enige oplossing om te voorkomen dat plastic flesjes massaal in het milieu belanden. Het te verwachtten besluit - dat werd aangekondigd in eerdere overleggen - beeïndigt een jarenlange strijd tussen bedrijfsleven en milieuorganisaties rond statiegeld op kleine plastic flesjes en dient tevens als opmaat naar statiegeld op blikjes. 

Plastic Soup Surfer doorbrak vastzittende statiegeldstrijd met petitiemotie 

De doorbraak op het vastzittende statiegeld-dossier werd bereikt door een verandering in aanpak. Bedrijfsleven en milieuorganisaties hadden met hun lobbystrategieën de politici van de verschillende politiek kleuren in de loopgraven gedwongen. Elk besluit en compromis van de oppositie werd gepareerd met uitstel voor het bedrijfsleven.  De zogenoemde 'Plastic Soup Surfer petitiemotie' (19 februari 2017) bracht een pragmatische resultaatgerichte oplossing. Ten eerste werd de invoering van statiegeld op plastic flesjes losgekoppeld van statiegeld op blik. Ten tweede werd er op resultaat gestuurd (minder plasticflesjes in het milieu) in plaats van op het middel (statiegeld). De Plastic Soup Surfer petitiemotie werd zonder stemming overgenomen door het kabinet. Om aandacht te richten op zijn petitie voor statiegeld op kleine flesjes ondernam Merijn Tinga, alias de Plastic Soup Surfer een record surfexpeditie over de Noordzee. Hij surfte op 2 september 2016 (als eerste) van Scheveningen naar Engeland. Hij deed dit  bovendien op een kitesurfboard gemaakt van plastic flesjes.

 

Statiegeldbesluit onvermijdelijk

Stientje van Veldhoven (D66) gebruikte de 'Plastic Soup Surfer petitiemotie' bij het aantreden van kabinet Rutte III als basis voor haar statiegeldbeleid (november 2019) waarbij het bedrijfsleven een laatste mogelijkheid kreeg om tot 70% reductie van zwerfflesjes te komen terwijl de wetgeving werd voorbereid. 

De wetgeving is nu klaar en - ondanks inspanningen van het bedrijfsleven en diverse pilots – is de hoeveelheid plastic zwerfflesjes in het milieu niet afgenomen. (Een brief van de minister aan de kamer met de laatste metingen van Rijkswaterstaat was voor februari 2020 gepland maar is vooralsnog niet verstuurd.) Hiermee lijkt het besluit tot uitbreiding van statiegeld op kleine flesjes deze 16 april onvermijdelijk.

 

Statiegeld uitbreiding en coronacrisis

Supermarkten zijn nu aan zet om in het komende jaar praktisch het inleveren van flesjes mogelijk te maken door automaten aan te passen en ruimtes om te bouwen. De kans bestaat de supermarkten  - die zich tot op het laatste moment hebben verzet - de coronacrisis aangrijpen om wederom uitstel te vragen. Uitstel dat tot in de volgende kabinetsperiode kan duren met de daarbij horende onzekerheid.

Uitbreiding naar blik?

Milieuorganisaties gaan er vanuit dat de uitbreiding naar plastic flesjes slechts een opstap is naar statiegeld op álle drankverpakkingen: Dus ook voor blikjes én plastic flesjes voor sap en zuivel die nu nog buiten de regeling vallen. Een motie voor statiegeld op blik van kamerlid Dik-Faber (17 okt 2019) kon op kamerbrede steun rekenen. 

 

Timeline: Statiegeld-strijd in Nederland

Jaren ’80: Statiegeldautomaten doen hun intrede in supermarkten. 

Jaren ’90: Opmars van kleine plastic flesjes. Deze flesjes worden onder druk van het bedrijfsleven buiten de statiegeld verplichting gesteld. De kleine plastic flesjes zouden slechts een tijdelijke trend zijn.

1998-2002: Minister Pronk (kabinet-Kok II) stelt voor om statiegeld op flesjes en blikjes in te voeren. Maar verliest onder druk van het bedrijfsleven.

2007-2010 Staatssecretaris Van Geel stelt opnieuw voor om statiegeld op flesjes en blikjes in te voeren. Dit idee werd in 2006 weer ingetrokken, vooral door tegenstand vanuit het bedrijfsleven. Als alternatief zou er strenger gecontroleerd worden op vervuilers.

2012: Nadat staatssecretaris Atsma in maart 2012 uit een rapport van de Wageningen Universiteit had geciteerd dat het statiegeldsysteem voor plastic flessen 'peperduur' zou zijn, in de hoop het afgeschaft te krijgen, wezen voorstanders van statiegeld direct op onzorgvuldigheden in de berekeningen van het Wageningse onderzoek. Daarna werd een reeks klachten ingediend bij de Commissie Wetenschappelijke Integriteit van de Wageningen Universiteit. Deze commissie oordeelde later dat het rapport in strijd was met de Gedragscode Wetenschapsbeoefening.

2015: Milieuorganisatie Recycling Netwerk weet ter nauwe nood te voorkomen dat statiegeld (op grote plastic flessen) als geheel werd afgeschaft door aan te tonen dat er in strijd met de voorwaarden tot afschaffen, nog altijd PVC in verpakkingen werd gebruikt.

2017: Op valentijnsdag biedt de 'Plastic Soup Surfer' (Merijn Tinga) in de Tweede Kamer 55 duizend snoephartjes aan die de 55 duizend handtekeningen voor de uitbreiding van statiegeld op kleine plastic flesjes uitbeeldden. Hij overvalt de aanwezige kamerleden met de 'Plastic Soup Surfer Motie'. Deze motie wordt door alle aanwezige woordvoerders (VVD, CDA, PVDA, D66, Groenlinks, PvdD, SP, 50plus) ondertekend. Twee dagen later wordt deze motie door toenmalig staatsecretaris Sharon Dijksma (PVDA) zonder stemming overgenomen door het kabinet.

2017: De Statiegeld Alliantie wordt 27 november 2017 gelanceerd. Inmiddels hebben zich meer dan 1.000 partners aangesloten, waaronder 98% van de Nederlandse en meer dan de helft van de Vlaamse steden en gemeenten, alle Nederlandse provincies en waterschappen, een supermarktketen en honderden bedrijven, verenigingen en stichtingen.

2018: Plastic Soup Surfer gaat met gerechtsdeurwaarders langs de 10 directeuren van bedrijven die statiegeld tegenhouden in Nederland. Door hen het juridische 'desbewustheids exploot' te 'betekenen' worden oa. de directeuren en bedrijven Coca Cola, Heineken, Albert Heijn, Jumbo, Aldi, Lidl, Pepsico 'formeel bewust gemaakt' van de gevaren en gevolgen van 'hun' plastic verpakkingen in het milieu. Er tekent zich een tweedeling af tussen frisdrankmaatschappijen die vóór statiegeld uitbreiding zijn (fles en blik) en de supermarkten die tegen invoering zijn.

2020: Komende donderdag 16 april - meer dan drie jaar later - wordt de strekking van de 'Plastic Soup Surfer petitiemotie'  bekrachtigd met het te verwachten besluit statiegeld definitief in te voeren op kleine plastic flesjes. Hiermee vele tientallen miljoenen plastic zwerfflesjes in het milieu voorkomend.

De verwachting is dat dit besluit en de uitvoering hiervan tevens de deur openzet voor statiegeld op blik.


 

We staan u graag te woord. Meer info en publicaties: 'Plastic Soup Surfer Petitiemotie': 23 mei 2017 https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2017/05/23/uitvoering-petitiemotie-plastic-soup-surfer Officiële bekendmaking beleid Staatscourant: 4 maart 2019 https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stcrt-2019-9730.html Jarenlange strijd statiegeld: NPO WNL Haagse Lobby (26-09-2016): https://www.npostart.nl/haagse-lobby/28-09-2016/POW_03258661 Recordpoging Plastic Soup Surfer: SBS Hart van Nederland (02-09-2016): https://www.hartvannederland.nl/top-nieuws/2016/plasticsurfer-gaat-noordzee-oversteken/ Aanbieden petitie en 'overval' kamerleden met motie (Jeugdjournaal): https://jeugdjournaal.nl/artikel/2158165-plastic-soep-surfer-met-handtekeningen-naar-den-haag.html Inzet gerechtsdeurwaarders voor invoering statiegeld: (10-03-2018) https://www.npostart.nl/plastic-soup-surfer-zet-producenten-en-supermarkten-mes-op-de-keel/10-03-2018/POMS_AT_12989539 Waarom er nog geen statiegeld op flesjes zit: Nieuwsuur (10-04-2019) https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2279789-waarom-er-nog-geen-statiegeld-zit-op-plastic-flesjes.html BEELD/Fotos PLASTIC SOUP SURFER: (rechtenvrij te gebruiken): https://photos.app.goo.gl/RP2k57HUD4ytw74u8

Meer binnen deze rubriek