Woestijnlanden: nijpend tekort aan bouwzand

Steenrijke woestijnlanden zoals de Verenigde Arabische Emiraten en Saoedi-Arabië kampen met een acuut groeiend probleem: tekort aan bouwzand. Met woestijnzand valt namelijk niet te bouwen. Plannen voor enorme bouwprojecten zijn er genoeg, maar het aanslepen van voldoende bouwzand wordt steeds lastiger.

“Bouwzand is de meest onderschatte grondstof ter wereld”, stelt Johan Geeroms, senior riskmanager bij kredietverzekeraar Euler Hermes. “Door de oprukkende verstedelijking stijgt de vraag naar zand met 5% per jaar. Alleen al de productie van cement is de afgelopen 20 jaar verdrievoudigd. De druk op de zandwinning wordt steeds groter. De Verenigde Naties waarschuwen dat de ontwikkeling ‘onhoudbaar’ is.”

Zand net zo duur als olie

De bouwsector is de absolute grootverbruiker van zand. Kusten, rivieren en (ondiepe) oceaanbodems worden steeds verder afgeschraapt om de wereldwijde bouw te voorzien van geschikte grondstof voor cement, beton, glas en asfalt. Na water is het de meest gebruikte grondstof ter wereld. “De verstedelijking die wereldwijd oprukt, jaagt de prijs van bouwzand in diverse regio’s op tot recordniveau.” Geeroms wijst op economische hotspots als Dubai en Qatar. “Daar is bouwzand bijna net zo duur als olie.”

In de Burj Khalifa in Dubai, met 828 meter de hoogste toren ter wereld, is 330.000 kubieke meter cement verwerkt.  Het benodigde zand hiervoor is vanuit Australië ingevoerd. Volgens Geeroms zorgt het tekort aan bouwzand in het Midden-Oosten en Azië tot toenemende conflicten. Neem Singapore, daar wordt al jaren bouwzand gehamsterd, waardoor politieke spanningen zijn ontstaan met leveranciers als Vietnam, Cambodja en Indonesië. In India is sprake van een ware zandmaffia. De illegale zandmarkt wordt daar geschat op 2,5 miljard dollar.”

Chinese import zand: jaarlijks 1 miljard ton

Geeroms noemt China als voorbeeld. “Dit gigantische land heeft de grootste moeite om aan voldoende bouwzand te komen. China produceert alleen al bijna zestig procent van alle cement in de wereld. Op het eigen vasteland zijn de makkelijk te ontginnen zandvoorraden nagenoeg opgebruikt. Het land voert nu per jaar 1 miljard ton zand in, 5 keer zoveel dan de Chinese import van steenkool. Om niet totaal afhankelijk te zijn van buitenlandse leveranciers haalt China het zand steeds meer uit ondiepe delen van de Zuid-Chinese zee. Het is dus niet alleen de olie en de strategische ligging waarom China zwaar geschut inzet op de eilanden daar.”

Topkwaliteit in Nederland

Volgens Geeroms beschikt Nederland over zeer hoogwaardig bouwzand dat relatief grofkorrelig is met weinig schelpen en fijne deeltjes. Dit perfecte bouwzand is door rivieren als de Rijn en de Maas onze kant opgevoerd. Zo is dit bouwzand in het verre verleden ook in delen van de Noordzeebodem terechtgekomen. Kenmerk van goed bouwzand is de grof korreligheid. Bij woestijnzand is daar geen sprake van. Die zandkorrels zijn rond en glad gesleten en ‘plakken’ daardoor niet.

Omdat het tekort aan geschikt bouwzand alleen maar nijpender wordt komende decennia, voorziet Geeroms dat asfalt en beton meer en meer gerecycled worden. Ook denkt hij aan innovatieve toepassingen van stro en hout. “Overheden gaan in toenemende mate deze alternatieve toepassingen aanmoedigen.”