Van Cranenburgh pleit voor rigoureuze aanpak in ‘Manifest voor een betere wereld’

HAARLEM, 5 april 2023 – Een basissalaris voor iedereen om armoede en ongelijkheid op te lossen, geprivatiseerde energiebedrijven en zorgverzekeraars weer in overheidshanden, een ban op te ver doorgeschoten reclame, beperking van auto- en vliegverkeer door betaalbaar en efficiënt openbaar vervoer op Europees niveau en verdergaande ontwapening door een krachtige VN.

Zie daar enkele oplossingen die wetenschapper Ben van Cranenburgh aandraagt in zijn nieuwe boek ‘Manifest voor een betere wereld’, dat begin april is verschenen. Het boek schetst de impasse waarin de samenleving is terechtgekomen en levert discussiestof en ideeën voor verandering. Daarbij pleit Van Cranenburgh voor een rigoureuze aanpak

Marktwerking en economische groei zijn volgens hem na de jaren 80 welhaast heilig verklaard. De overheid heeft publieke diensten afgestoten en op de markt gegooid. Iedereen ervaart de desastreuze gevolgen: chaos op de energie- en telefoonmarkt, geen betaalbare woningen, ernstig personeelstekort in zorg, onderwijs en openbaar vervoer, toenemende armoede, ongelijkheid van inkomen en ontplooiingskansen en toenemende vernietiging van natuur en milieu. ,,We leven in een hectische wereld waarin miljardairs, projectontwikkelaars en aandeelhouders de dienst uit maken. Dit kan zo niet doorgaan”, zegt hij. Hij houdt dan ook een vurig pleidooi voor de terugkeer van gezond verstand en moreel kompas.

Ben van Cranenburgh is neurowetenschapper en houdt zich intensief bezig met de praktische toepassing van neurowetenschappelijke inzichten. Daarmee probeert hij de kloof tussen wetenschap en praktijk te overbruggen. Hij publiceerde diverse leerboeken alsook boeken voor een breder publiek, zoals ‘Muziek en brein’ en ‘Oorlog en brein’. In dit nieuwe ‘grensoverschrijdende boek’ verlaat Van Cranenburgh de neurowetenschappen en reflecteert hij over onze huidige hectische wereld en over mogelijke transities naar een betere wereld.

,,Dit boek is geschreven voor iedereen die zich zorgen maakt over de huidige wereld en voor iedereen die wil nadenken en discussiëren over een betere toekomst voor de kinderen van onze kinderen”, zegt hij. ,,Het is hard nodig om onze consumptiedrang en directe behoeftebevrediging te matigen en meer vooruit te denken over tientallen, honderden en misschien wel duizenden jaren.”

De overheid hoeft in zijn visie geen Sinterklaas te spelen, maar een basissalaris voor iedereen zou wel heel veel problemen in één klap kunnen oplossen: armoede, ongelijkheid, ongezonde stress, bureaucratie en pensioen. Niemand is blij met de chaos op de energiemarkt of in de zorgverzekeringen. Publieke diensten voor basisbehoeften zouden het vertrouwen in de overheid kunnen herstellen. ,,We betalen graag belasting als we dat vertaald zien in voorzieningen de onze kwaliteit van leven borgen”, zegt Van Cranenburgh.

Het dogma van economische groei gaat volgens hem voorbij aan wat mensen ècht nodig hebben: welbevinden en ontplooiingskansen. In onze hyperkapitalistische maatschappij is reclame verworden tot een vorm van desinformatie die ethisch niet aanvaardbaar is. “Reclame reduceert weldenkende mensen tot zwakzinnige consumenten in een verziekt systeem dat slechts gericht is op omzetvermeerdering”, zegt hij.

Auto- en vliegverkeer zijn sterk vervuilend en tasten onze leefomgeving aan. Een efficiënt en betaalbaar openbaar vervoer op landelijk en Europees niveau is hard nodig. We kunnen volgens hem ook niet toestaan dat onze diep-verankerde band met de natuur verdrongen wordt door beton, plastic en asfalt. ,,Mogen wij zomaar alle natuur vernietigen? Hebben planten en dieren niet ook hun rechten?”, vraagt hij zich af.

Cultuur en sport zijn belangrijk voor de fysieke en psychische ontwikkeling en beschermen tegen aftakeling. Maak cultuur en sport daarom bereikbaar voor iedereen, bepleit hij in zijn boek. Het wordt mensen ook niet gemakkelijk gemaakt om gezond te eten: gezond voedsel is duur, ongezond voedsel is goedkoop. ,,Hoe verzin je het? Veel gezondheidsproblemen zijn terug te voeren op ziekmakende factoren in onze samenleving zoals hoge werkdruk, ongezonde stress, uitbuiting en passieve leefstijl. Daar is op vele fronten iets aan te doen”, stelt hij. In een beschaafde maatschappij staan vertrouwen en rechtvaardigheid centraal. Crises á la toeslagenaffaire en Groningse aardbevingsschade komen dan niet meer voor. Veel stress zal dan verdwijnen en mensen komen beter in hun vel te zitten.

De VN pleit al heel lang voor ontwapening. De wereld heeft echter miljarden uit aan bewapening. Van Cranenburgh: ,,Van de geschiedenis kunnen we leren dat wapens en gewelddadige onderdrukking de wortels van onvrede en conflicten nooit kunnen oplossen. Een krachtige VN is nodig. Die kan ingrijpen wanneer afspraken geschonden worden. In deze VN heeft geen enkele lidstaat een vetorecht. Een veilige en leefbare wereld is alleen haalbaar wanneer alle landen van de wereld de handen stevig ineenslaan.”

Bijlage: cover en flaptekst

Manifest voor een betere wereld is een uitgave van “Toegepaste Neurowetenschappen” te Haarlem.