Rechtszaak SOMI vs TikTok & X: aanpak van desinformatie en kinderveiligheid

Amstelveen (Nederland) en Berlijn (Duitsland), 5 februari 2025 – De Nederlandse Stichting Onderzoek Marktinformatie (SOMI) is in Duitsland vier collectieve rechtszaken gestart voor Duitse gebruikers van TikTok en X (voorheen Twitter). Deze rechtszaken hebben ook betrekking op de mogelijke illegale manipulatie van de aanstaande Duitse verkiezingen deze maand.

Schendingen door TikTok 

SOMI brengt naar voren dat TikTok gericht jongeren manipuleert en gevoelige persoonlijke gegevens misbruikt, wat de mentale gezondheid van kinderen in gevaar brengt. Voor het eerst valt TikTok’s algoritme onder het nieuwe verbod op manipulatieve AI-systemen, dat van kracht is als onderdeel van de nieuwe Artificiële Intelligentie (AI) Verordening.

Schendingen door X 

Volgens SOMI handelt X ook in strijd met de Algemene Gegevensverordening (AVG) door verschillende datalekken niet of niet tijdig te melden en de getroffen gebruikers niet voldoende te informeren. De organisatie stelt dat ook X opzettelijk gevoelige gebruikersgegevens gebruikt zonder expliciete toestemming van gebruikers daarmee, wat vrije meningsvorming schaadt en sociale polarisatie versterkt. SOMI pleit voor meer transparantie rond het verspreiden van politieke advertenties en strengere maatregelen tegen illegale inhoud en desinformatie op X.

Schendingen door beide platforms 

SOMI ziet daarmee bij beide platforms ernstige schendingen van Duitse en Europese wetgeving. Volgens SOMI maken TikTok en X zich schuldig aan het verspreiden van politieke desinformatie, waaronder met deepfakes en misleidende berichtgeving. SOMI streeft ernaar deze illegale praktijken te stoppen en beide bedrijven daarvoor financieel verantwoordelijk te houden.

Hoofdeisen van de rechtszaken

• Verbod op illegale profilering: Microtargeting voor commerciële en politieke doeleinden schendt het recht op informatieve zelfbeschikking en brengt de gezondheid, veiligheid en democratische meningsvorming van gebruikers in gevaar.
• Omvattende kinder- en jeugdbescherming: Waarborgen tegen, gevaarlijke inhoud, zoals de "challenges" die voor kinderen levensbedreigende risico’s opleveren.
• Effectieve maatregelen tegen desinformatie en beïnvloeding: Praktische stappen voor de bescherming van de integriteit van democratische verkiezingen.
• Financiële compensatie voor alle gebruikers: SOMI eist compensatie voor de gebruikers van TikTok en X, variërend van €500 tot €2.000 per gebruiker per platform. Op basis van het aantal TikTok-gebruikers kan deze schadevergoeding in Duitsland oplopen van in totaal €17,6 miljard tot €26,6 miljard. Van X vordert SOMI schadevergoeding van €750 tot €1.000 per gebruiker. Op basis van het aantal X-gebruikers kan deze vordering in Duitsland oplopen van in totaal €10,5 miljard tot €14,1 miljard.

Juridische vertegenwoordiging

In Duitsland worden de belangen van de deelnemers aan de rechtszaak van SOMI en benadeelden vertegenwoordigd door advocatenkantoor Spirit Legal.

Registratie voor de Nederlandse rechtszaken

In Nederland is SOMI in juni 2021 een collectieve rechtszaak gestart tegen TikTok en in augustus 2024 tegen X. Nederlandse consumenten kunnen zich hiervoor direct bij SOMI registreren via www.tiktokclaim.org en www.twitterclaim.org. Het is alle EU-ingezetenen mogelijk om zich via de SOMI-app voor deelname aan te melden.