'Betrek ook mannen bij de Internationale dag van geweld tegen vrouwen'

Dit is een expertquote van Janine Janssen van Open Universiteit, in het kader van ANP Expert Support. Aanleiding: Internationale dag voor uitbanning van geweld tegen vrouwen | ANP

Op 25 november is de Internationale dag van geweld tegen vrouwen. Dit initiatief komt uit de koker van de Verenigde Naties. De ‘International Day for the Elimination of Violence Against Women’ is de eerste dag van de ‘16 Days of Activism against Gender Violence’, een periode waarin individuen en staten worden aangemoedigd door middel van activiteiten en interventies voortgang te maken op dit terrein. De periode eindigt op 10 december, voor de goede verstaander: dat is de Internationale Dag voor de Mensenrechten.

Gender is meer dan vrouwelijk slachtofferschap

Dat aandacht voor de positie van meisjes en vrouwen wordt gevraagd is niet gek. Ook actueel onderzoek in ons land laat zien dat zij meer met slachtofferschap van geweld worden geconfronteerd dan jongens en mannen. Onderaan dit artikel staan de trieste cijfers. Maar op 25 november wordt een week ingeleid waarin aandacht wordt gevraagd voor de relatie tussen geweld en gender. Met gender wordt de maatschappelijke invulling bedoeld van begrippen zoals ‘man’ en ‘vrouw’ en andere identiteiten. Nu kan ik me niet aan de indruk onttrekken dat in relatie tot geweld het begrip gender versmald wordt tot vrouwelijke slachtoffers en mannelijke daders. Dat vind ik om twee redenen jammer.

Er zijn ook mannelijke slachtoffers van huiselijk geweld

Hoewel de cijfers laten zien dat vrouwen inderdaad meer slachtoffer van geweld worden, is het toch te kort door de bocht om te zeggen dat vrouwen problemen hebben en dat mannen die veroorzaken. De zojuist gepresenteerde cijfers laten immer ook zien dat mannelijk slachtofferschap heus geen uitzonderlijk gegeven is. Inmiddels hebben we in Nederland al zes opvanglocaties voor mannen die slachtoffer zijn geworden van huiselijk geweld, eergerelateerd geweld en/of mensenhandel. Laten we deze slachtoffers niet over het hoofd zien.

Mannen als onderdeel van de oplossing

Een tweede reden is, dat ik aandacht voor geweld tegen vrouwen en meisjes graag op een meer positieve manier aan de man zou willen brengen. Uiteraard schuw ik repressie niet: bij ernstig grens overschrijdend gedrag zal een (strafrechtelijke) norm gesteld en gehandhaafd moeten worden. Maar ik denk dat alleen (aan)klagen (over) mannen ons niet verder zal helpen in de aanpak van geweld tegen vrouwen. Ik pleit ervoor om mannen daarnaast meer te gaan benaderen als onderdeel van de oplossing van het geweld in onze samenleving.

Laten we mannen meer aanspreken op hun verantwoordelijkheids- en hun positieve eergevoel waarin geen ruimte is voor losse handen en psychische druk. Laten we hen dan ook meteen duidelijk maken dat zij zelf veel te winnen hebben bij het terugdringen van geweld en het creëren van meer gelijkwaardige en rechtvaardige relaties tussen de genders.

De trieste cijfers

Metingen uit 2017 tonen dat onder de Nederlandse bevolking van 18 jaar en ouder 1 op de 20 (5,5%) volwassenen in een periode van vijf jaar naar eigen zeggen wel eens met een voorval van fysiek en/of seksueel geweld in huiselijke kring te maken heeft gehad. Het gaat om 6,2% van de vrouwen en 4,7% van de mannen. Dit zijn in totaal circa 747.000 mensen van 18 jaar of ouder. Zij zijn in de genoemde periode van vijf jaar slachtoffer geweest van minstens één incident dat werd gepleegd door iemand uit de brede huiselijke kring: van partner, ex-partner, andere gezins- en familieleden tot huisvrienden.

Bij een derde (34%) van deze mensen bleef het bij een eenmalig incident. Bij 41% kwam enkele malen een geweldsvoorval voor. Bijna 20% van de slachtoffers heeft structureel fysiek en/of seksueel huiselijk geweld meegemaakt; dat wil zeggen geweld dat maandelijks, wekelijks of dagelijks voorkomt. Het gaat hier om circa 97.000 vrouwen en circa 27.000 mannen.

Meer dan de helft van het huiselijk geweld (56%) is geweld door de partner of ex-partner. Van de vrouwen heeft 4,0% en van de mannen heeft 2,0% hier naar eigen zeggen in de vijf jaar voorafgaand aan het onderzoek mee te maken gehad. Naar schatting zijn circa 76.000 vrouwen en circa 13.000 mannen in een periode van vijf jaar het slachtoffer van structureel geweld door een partner of (ex-)partner geworden. Het gerapporteerde (ex-)partnergeweld betreft meestal lichamelijk geweld (72%); in de overige gevallen vindt seksueel geweld plaats of een combinatie van beide.

Janine Janssen is Bijzonder hoogleraar Rechtsantropologie aan de Open Universiteit.