Personeelsmonitor Gemeenten 2023 - Het is 5 voor 12: Cijfers vragen om scherpe keuzes

De cijfers uit de Personeelsmonitor laten geen grote ontwikkelingen zien, maar als er niets verandert loopt de dienstverlening voor de inwoners vast. Met name in de functiegebieden ruimtelijke ordening/milieu, bouwkunde en civiele techniek blijft het een enorme uitdaging om de openstaande vacatures in te vullen. Ondanks de krappe arbeidsmarkt steeg het aantal medewerkers van gemeenten in 2023 met 5,6 procent naar 189.500 medewerkers, opnieuw een groeirecord. Gemeenten laten hiermee zien dat ze echt werk hebben gemaakt van de HR-topprioriteit van 2022: werving en selectie. Maar zijn meer mensen echt de oplossing? Het ziekteverzuim (6,5%) blijft hoog en ook de werkdruk blijft hoog. Met de aan-houdende krapte op de arbeidsmarkt, de vergrijzing, de toenemende taken die gemeenten vanuit het Rijk krijgen en een mogelijk financieel ravijn ligt de oplossing eerder in het maken van scherpe keuzes. Gemeenten zien dit zelf ook en verlegden in 2023 hun focus naar arbeidsmarktstrategie en organisatieontwikkeling. Dit biedt mooie kansen om de komende jaren de uitdagingen die op gemeenten afkomen het hoofd te bieden en continu te blijven investeren in de gemeentelijke organisatie en haar nieuwe én huidige medewerkers.

Lichte daling ziekteverzuim

Het ziekteverzuimpercentage daalde in 2023 licht naar 6,5 procent (2022: 6,7 procent). Ondanks deze daling blijft het ziekteverzuim bij gemeenten - ook in vergelijking met de rest van Nederland - onverminderd hoog. De lichte afname van het ziekteverzuimpercentage zien we overigens ook In de rest van Nederland (zie Aanpak Verzuim).

Werkdruk serieus probleem

In 2023 waren volgens bedrijfsartsen de belangrijkste oorzaken van lang of extra lang verzuim werkdruk en -stress (66 procent). Negen op de tien gemeenten geeft aan dat werkdruk een serieus probleem is. In 2023 namen wel opvallend meer gemeenten (67 procent) dan in 2022 (56%) maatregelen om de werkdruk terug te dringen. De meest genomen maatregelen zijn het uitbreiden van de formatie/bezetting, voeren van gesprekken/coaching en prioritering van werk (zie Vitaliteit en werkdruk en Campagne Jij bent nodig).

Toename personele bezetting

Op 31 december 2023 waren er 189.500 medewerkers in dienst bij 342 gemeenten. Een stijging van 5,6 procent ten opzichte van 2022 en opnieuw de grootste stijging van de afgelopen jaren. Ondanks de krappe arbeidsmarkt lukt het gemeenten om een groot deel van de openstaande vacatures in te vullen. Het aandeel vrouwelijke leidinggevenden nam opnieuw toe. En blijft met 45 procent flink hoger dan de 30 procent in de rest van Nederland. Maar liefst 80 procent van de gemeenten verwacht dat de bezetting in 2024 nog verder zal toenemen. Hoe de situatie in 2024 zal zijn is voor een groot deel afhankelijk van de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt, bezuinigingen en extra taken die op gemeenten afkomen.

Instroom jonge talenten nam toe

Net als in voorgaande jaren was 42% van de instromers jonger dan 35 jaar. Opvallend is dat het merendeel van de gemeenten (83 procent) geen belemmeringen ervaart bij het werven van jongeren (in 2022: 76 procent). Mede door de vergrijzing wordt het behoud van jonge medewerkers steeds belangrijker. De cijfers laten ook zien dat 65 procent van de gemeenten geen actief beleid voert om jongeren te behouden (in 2022 was dit nog 62 procent).

Uitstroom 60-plussers

In tegenstelling tot 2022 nam de uitstroom weer wat toe, van 8,2 procent in 2022 naar 9,3 procent in 2023. Deze stijging lijkt vooral te komen door de groep 60-plussers. En omdat we geen hogere uitstroom naar pensioen zien in vergelijking met voorgaande jaren stappen de 60-plussers vermoedelijk zelf eerder (vrijwillig) op (zie Werkonderzoek, deel 3 en onderzoeken).

Lichte toename uitgaven opleiding en ontwikkeling

In 2023 gaven gemeenten 1,6 procent van hun loonsom uit aan opleiding en ontwikkeling. Een lichte toename ten opzichte van 2022 toen lag het op 1,5 procent van de loonsom. Toch gaven gemeenten nog steeds minder uit aan opleidingskosten dan voor corona. Net als in voorgaande jaren ging het grootste deel van het bestede opleidingsbudget naar vakinhoudelijke ontwikkeling (zie Leren & ontwikkelen).

Blik op de toekomst

In 2022 lag de focus bij gemeenten op werving en selectie en dat liet zich duidelijk terugzien in de verhoogde instroom in 2023. Door de aanhoudende arbeidsmarktkrapte, de vergrijzing, taken vanuit het Rijk en een mogelijk financieel ravijn richten gemeenten zich steeds meer op arbeidsmarktstrategie en organisatieontwikkeling. Belangrijke thema’s om de arbeidsmarktvraagstukken van nu en de nabije toekomst het hoofd te bieden. A&O fonds Gemeenten helpt gemeenten hierbij met arbeidsmarktonderzoek, leernetwerken, communities en bijeenkomsten die nodig zijn om hun arbeidsmarktbeleid- en/of strategie op te stellen en aan te passen (zie Arbeidsmarkt).

- einde bericht –

Over A&O fonds Gemeenten A&O fonds Gemeenten helpt gemeenten bij de ontwikkeling en professionalisering als werkgever en bij de ontwikkeling en groei van medewerkers. Gemeenteambtenaren zijn bij uitstek de verschilmakers die voor positieve impact zorgen en daarmee de samenleving verder brengen. Het A&O fonds is er voor de verschilmakers.

De Personeelsmonitor

De Personeelsmonitor is de benchmark voor HR kengetallen bij gemeenten en wordt sinds 2000 uitgebracht door A&O fonds Gemeenten.