Ontgroei-innovatie: goed voor mens en planeet

Veel technologische vernieuwingen zorgen voor méér vervuiling en overconsumptie. Ze zijn vooral gericht op economische groei, maar dat gaat ten koste van het milieu en sociale rechtvaardigheid. Volgens onderzoekers Felix van Hoften en Rob van der Rijt (Breda University of Applied Sciences) moet dat anders. In hun artikel voor Real-World Economics Review pleiten zij voor een ander soort innovatie: eentje die past binnen de principes van Ontgroei.

Wat is Ontgroei?

Ontgroei betekent: minder nadruk op economische groei en meer focus op het herstellen van het welzijn van mens, dier en natuur. Innovatie moet volgens de onderzoekers altijd bijdragen aan minder gebruik van grondstoffen en energie, en dat op een eerlijke en democratische manier. Als een innovatie daar niet aan voldoet, zou die niet op de markt mogen komen.

Vier voorwaarden voor verantwoorde innovatie

Het onderzoek van Van Hoften en Van der Rijt stelt dat innovatie aan deze vier punten moet voldoen:

1. Vermindert productie en consumptie en gebruikt regeneratieve processen.
2. Bevordert sociale en economische rechtvaardigheid.
3. Draagt bij aan het welzijn van ál het leven.
4. Versterkt de democratie en geeft mensen meer inspraak.

Wie bepaalt wat goede innovatie is?

De onderzoekers vinden dat innovatie niet alleen door bedrijven of de markt bepaald moet worden. Er dient meer directe democratie te komen door stakeholders als medewerkers, ngo’s en ook de natuur een beslissende stem te geven. Tevens pleiten ze voor kleinere, coöperatieve bedrijven die eerlijker omgaan met mensen en het milieu. Grote bedrijven zouden democratischer georganiseerd moeten worden, bijvoorbeeld met gelijke zeggenschap voor werknemers en aandeelhouders.

Hoe ziet Ontgroei-innovatie eruit?

Voorbeelden van verantwoorde innovatie volgens Ontgroei-voorwaarden:

• Producten die je makkelijk kunt delen, repareren of recyclen.
• Mobiliteit die het gebruik van openbaar vervoer en fietsen stimuleert.
• Landbouwtechnieken die geen pesticiden gebruiken en juist de kwaliteit van de bodem, lucht en het water verbeteren.
• Nieuwe materialen zoals afbreekbare of eenvoudig te recyclen bioplastics en biobouwmaterialen.
• Veranderingen in gedrag, zoals meer plantaardig eten.
• Meubels die niet leiden tot ontbossing, maar juist bijdragen aan herbebossing, ook in landen van herkomst.

Wat moet er veranderen in het beleid?

Volgens de onderzoekers moet er een duidelijke toetsing komen voor innovatie. Overheden kunnen subsidie, wetgeving en aanbestedingen afstemmen op de vier Ontgroei-voorwaarden. Bedrijven die écht iets willen bijdragen aan het noodzakelijke herstel van ecosystemen kunnen dan sneller meedoen. Doen ze dat niet, waarschuwen de onderzoekers, dan zal de klimaat- en biodiversiteitscrisis verslechteren. En dat betekent: het verlies van soorten en ecosystemen die we nooit meer terugkrijgen.