Onderzoek onder ministeries: kritiek op evaluatie subsidies

Robuust evaluatiesysteem ontbreekt, effecten subsidies onvoldoende geanalyseerd

De aandacht voor subsidies in politiek neemt de afgelopen jaren hand over hand toe. Enerzijds is er kritiek over de inzet van dit instrument, anderzijds is het een politiek beproefd sturingsmiddel. De wens voor een goed evaluatiesysteem blijkt na al die jaren nog steeds onvervuld. Een recentelijk gehouden interdepartementaal beleidsonderzoek (IBO) legt pijnlijk bloot dat de besteding en doeltreffendheid van subsidies nog steeds niet systematisch wordt onderzocht en geëvalueerd.

Subsidieadviesbureau Vindsubsidies analyseerde de resultaten van een interdepartementaal beleidsonderzoek (IBO) naar het beleidsinstrument subsidies, dat recentelijk werd gepubliceerd door minister Dijsselbloem van Financiën.

In 2015 bedroegen de totale uitgaven aan subsidies door het Rijk € 4,49 miljard. Over de afwegingen om op rijksniveau het subsidie-instrument in te zetten én de samenhang met de subsidies van andere overheidslagen bestaat in Nederland echter maar weinig onderzoek. Het doel van het IBO is het versterken van de besluitvorming ten aanzien van subsidies.

Verschillende evaluatiemethoden ministeries, analyses effect subsidies ontbreken soms

Een opvallende conclusie van het onderzoek is dat de verschillende ministeries niet één lijn trekken qua evaluatie. De methoden waarop de doeltreffendheid van subsidies worden onderzocht en besproken verschilt per departement. Vaak worden wel altijd financieel-economische directies betrokken, soms ook uitvoeringsorganisaties of 'vreemde ogen' (bijvoorbeeld de Auditdienst Rijk of onafhankelijke deskundigen). Analyses van de effecten van subsidies worden ook niet eenduidig uitgevoerd, of ontbreken in sommige gevallen zelfs.

Beperkt zicht op subsidieverstrekking medeoverheden

Ministeries houden bij de inrichting van subsidieprogramma’s rekening met de subsidieverstrekking door medeoverheden. Maar er is op centraal niveau echter beperkt zicht op de subsidievoorziening door medeoverheden, vooral van gemeenten.

Subsidie-evaluaties geven te weinig inzicht in doeltreffendheid en doelmatigheid

Ten opzichte van een rapport van de Algemene Rekenkamer uit 2011 is de mate waarin subsidies worden geëvalueerd toegenomen. Wel doen subsidie-evaluaties slechts in beperkte mate uitspraken over de doeltreffendheid en doelmatigheid van subsidies, aldus het onderzoek. Een derde van de subsidies wordt volgens de informatie in de subsidiebijlage (25% indien rekening wordt gehouden met de extra informatie van departementen) niet geëvalueerd.

Aanbevelingen en kabinetsstandpunt: volgend kabinet

Op basis van de bovenstaande bevindingen worden in het onderzoek uitgebreide aanbevelingen gedaan met betrekking tot 'inzicht en overzicht', 'expertise en samenwerking' alsmede 'robuustheid en proportionaliteit’. Het huidige kabinet zal overigens geen standpunt meer innemen over het onderzoek. Dijsselbloem meldt dat dit standpunt zal moeten worden opgesteld door het volgende kabinet.