'Nieuw kabinet moet zich inspannen om mensen te behouden voor de gehandicaptenzorg'

Dit is een expertquote van Matthijs Heijstek, Nederlandse Vereniging van pedagogen en onderwijskundigen (NVO), in het kader van ANP Expert Support. U kunt dit bericht, of delen hiervan gebruiken op uw kanalen. Aanleiding: Hoe lossen we het arbeidstekort in de gehandicaptenzorg op? | BPSW

Het is crisis op de arbeidsmarkt van zorg en welzijn. Er wordt geschat dat er in 2030 zo’n 100.000 handen aan het bed tekort zullen komen. Dit geldt in het bijzonder ook voor de gehandicaptenzorg. Deze kampt met een slecht imago stelt de Beroepsvereniging Professionals in Sociaal Werk. Het nieuwe kabinet moet daarom niet alleen in steken op de instroom, maar ook op het behouden van mensen. Terecht, want zorgaanbieders vervreemden medewerkers door zich steeds meer als bedrijven gaan gedragen. Dat moet anders.

Vanaf de jaren negentig van vorige eeuw werd de mens met een verstandelijke beperking meer en meer gezien als een keuzebewuste burger. Dat heeft veel goeds gebracht. Maar er is ook een keerzijde.

Mensen met een verstandelijke beperking kregen steeds meer de mogelijkheid om individueel zorg af te nemen en werden daardoor minder afhankelijk van grote instellingen. Een onbedoeld negatief gevolg was dat zorgaanbieders zich steeds meer als bedrijven gingen manifesteren. Bewoners van zorginstellingen werden ‘cliënten’ en er kwamen managers, zorgproducten en inkoopovereenkomsten. Dat leidde tot steeds meer vergader- en beeldschermtijd voor begeleiders. Tijd die ze niet kunnen besteden aan de mensen voor wie ze moesten zorgen.

Liefdevolle aandacht en betrokkenheid zijn de basis van zorg. Annelies van Heijst, hoogleraar zorgethiek, introduceerde het begrip ‘menslievende zorg’. Een andere hoogleraar, Petri Embregts, zegt dat het benaderen van de zorg als een product waar mensen met een verstandelijke beperking keuzes in kunnen maken, voorbijgaat aan wat juist typerend is voor de mens met een verstandelijke beperking, namelijk dat zelf kiezen en beslissen niet gemakkelijk is voor hen. Beide hoogleraren pleiten dan ook voor een menslievende benadering. Werkers in de zorg werken daar omdat ze zich verbonden voelen door de mensen aan wie ze zorg verlenen.

De relatie tussen begeleiders en mensen met een verstandelijke beperking is een afhankelijkheidsrelatie. Juist vanwege deze afhankelijkheid is het zo belangrijk dat ouders hun kind kunnen toevertrouwen aan liefdevolle begeleiders die tijd en aandacht hebben voor hun kind en niet worden opgeslokt door de computer en de vergadertafel.

Matthijs Heijstek is Orthopedagoog-generalist en onderzoeker naar behandelingen van probleemgedrag bij mensen met een verstandelijke beperking