Kanker bij kinderen: Máxima en Hartwig werken samen aan diagnostiek en onderzoek

Het Prinses Máxima Centrum voor kinderoncologie en Hartwig Medical Foundation starten een samenwerking om technieken voor moleculaire diagnostiek te verbeteren. Samen kunnen zij nu nog beter onderzoek doen naar de overeenkomsten en verschillen van kanker bij kinderen, jongeren en volwassenen. Dit kan belangrijke gevolgen hebben voor de manier waarop we deze groepen met specifieke soorten kanker behandelen.

Veranderingen in zowel het DNA als het RNA – een vertaling van de DNA-code – kunnen belangrijke aanwijzingen geven over de precieze kankersoort, de agressiviteit van de tumor, en het mogelijke effect van doelgerichte medicijnen. Sinds de opening van het Prinses Máxima Centrum in 2018 wordt bij alle kinderen met kanker in Nederland al het beschikbare RNA in een stukje tumorweefsel bestudeerd met behulp van zogenoemde RNA-sequencing en het DNA met behulp van whole exome sequencing (WES). Deze samenwerking richt zich op analyse van het volledige DNA: whole genome sequencing (WGS). Ook Hartwig analyseert het complete DNA van patiënten en hun tumoren met behulp van WGS. Daarnaast beheert de stichting de grootste database ter wereld met gegevens van patiënten met kanker.

Toekomstige overstap

Dr. Bastiaan Tops, hoofd van het kinderoncologisch lab van het Máxima: ‘Met deze samenwerking zetten we een belangrijke stap voor zowel onze diagnostiek als voor onderzoek. De methoden die we nu gebruiken geven ons informatie die nodig is zodat de kinderoncoloog ieder kind een passende behandeling voor kan schrijven. Wat het echter niet geeft is een beeld van het complete tumor-DNA. Met de huidige techniek brengen we de DNA-veranderingen van alle genen in kaart, maar dat is maar 2% van het totale DNA, terwijl het complete overzicht juist voor onderzoekers heel erg interessant is.’ Een bijkomend voordeel is dat verschillende testen in één test worden gecombineerd die wordt uitgevoerd in het Máxima. ‘Daarom hebben we als doel om op termijn de analyse van het gehele DNA vast onderdeel van onze moleculaire diagnostiek te maken’, zegt Tops.

Onderzoek naar overeenkomsten en verschillen

Prof. dr. ir. Edwin Cuppen, wetenschappelijk directeur van Hartwig Medical Foundation, vult aan: ‘Het in kaart brengen van het complete tumor-DNA is de laatste jaren steeds toegankelijker geworden door technologische ontwikkelingen en daling van kosten. Hartwig voert deze analyses al sinds 2015 uit en steeds meer ziekenhuizen in Nederland maken er inmiddels gebruik van voor diagnostiek bij bepaalde vormen van kanker bij volwassenen.’

De toename van het gebruik van whole genome sequencing biedt ook andere voordelen. Cuppen: ‘Deze techniek levert naast klinisch relevante informatie ook een enorme hoeveelheid data voor onderzoek op. Onderzoek naar de overeenkomsten en verschillen van kanker bij kinderen, jongeren en volwassenen wordt vergemakkelijkt. Dit kan belangrijke consequenties hebben voor de manier waarop we deze groepen met specifieke soorten kanker behandelen.’

Samenwerking versnelt nieuwe ontwikkelingen

De samenwerking tussen het Máxima en Hartwig richt zich voornamelijk op uniforme werkwijzen en omgang met data. Cuppen: ‘Als we in Nederland allemaal dezelfde laboratoriumprocedures en data-analyse uitvoeren, wordt het mogelijk om verschillende databases met elkaar te vergelijken en bepaalde analyses beter te maken. Zo zouden computeralgoritmes sneller kunnen ‘leren’ dankzij een grotere hoeveelheid data.’ 

Het Máxima richt zich ondermeer op de omgang met grote hoeveelheden data via cloud technologie. Dr. Patrick Kemmeren, onderzoekgroepsleider in het Máxima: ‘Cloud technologie maakt data toegankelijk voor onderzoekers wereldwijd, zonder dat hierbij de privacy van individuele patiënten in het geding komt. Dit zou onderzoek naar de genetische aspecten rond zeldzame ziekte kinderkanker sterk versnellen.’ Cuppen: 'Hartwig heeft hier veel ervaring mee en beheert momenteel een van de grootste publiek toegankelijke databases met informatie van vele duizenden patiënten, waar onderzoekers wereldwijd gebruik van maken.'

Als whole genome sequencing  structureel wordt ingezet groeit het datavolume tot meerdere petabytes. Kemmeren: ‘Ter vergelijking om één petabyte op te slaan, heb je 1.000 ‘normale’ laptops nodig en veel computerkracht om de data te analyseren. Ook daarom is cloud computing technologie een belangrijke factor, het heeft een zo goed als onbeperkte opslagcapaciteit en vangt de piekbelastingen op.’

Door het voortouw te nemen, hopen het Máxima en Hartwig dat meer internationale centra volgen en zo onderzoek naar kinderkanker met behulp van DNA-analyses te versnellen.

------

Over het Prinses Máxima Centrum voor kinderoncologie 

Als een kind ernstig ziek is door kanker, staat maar een ding voorop: genezen. Daarom werken we in het Prinses Máxima Centrum voor kinderoncologie elke dag grensverleggend en gepassioneerd samen aan het verbeteren van de overlevingskans én aan de kwaliteit van leven van kinderen met kanker. Nu, en op de langere termijn. Want kinderen hebben nog een heel leven voor zich. Daarom is het Prinses Máxima Centrum voor kinderoncologie geen gewoon ziekenhuis maar een onderzoek-ziekenhuis, het grootste kinderkanker-centrum van Europa. Bij ons werken ruim 400 wetenschappers en 900 zorgprofessionals nauw samen met Nederlandse en internationale ziekenhuizen aan nieuwe behandelingen en nieuwe perspectieven op genezing. Zo geven we het kind van vandaag de allerbeste zorg én zetten we belangrijke stappen om de overlevingskansen voor de kinderen die nu nog niet genezen, te verbeteren. 

Over Hartwig Medical Foundation

Hartwig Medical Foundation is een non-profit organisatie (stichting) gericht op het gebruik van Whole Genome Sequencing (WGS) voor zowel diagnostiek als onderzoek. Hartwig voert deze vorm van diagnostiek al routinematig uit voor een groeiend aantal ziekenhuizen, waaronder het Antoni van Leeuwenhoek, dat de test sinds 2021 gebruikt voor een belangrijk deel van haar patiënten. WGS wordt nog niet afzonderlijk vergoed door verzekeraars, behalve voor patiënten waarbij de primaire tumor onbekend is (PTO/CUP). Hartwig vraagt patiënten toestemming voor hergebruik van hun data om toekomstige zorg te verbeteren en heeft daarmee een van de grootste publiek toegankelijke databases ter wereld opgebouwd. Deze database wordt inmiddels voor vele honderden onderzoeken wereldwijd gebruikt. Deze onderzoeken hebben nieuwe inzichten opgeleverd die inmiddels gebruikt worden ter verbetering van kankerdiagnostiek en klinische trials met medicatie.