Tijd voor gerichte prostaatkankerscreening in Nederland

Nederland staat op een keerpunt in de aanpak van prostaatkanker. Tijdens het minisymposium "Screening prostaatkanker, waar staan we, waar gaan we heen?", georganiseerd door de Prostaatkankerstichting afgelopen vrijdag, werd opnieuw onderstreept dat gerichte screening de sleutel is tot het verlagen van de sterfte en ziektelast door prostaatkanker. Experts uit binnen- en buitenland deelden de nieuwste inzichten en strategieën om een effectief screeningsprogramma te realiseren. 

Met 3.000 sterfgevallen per jaar is prostaatkanker de meest dodelijke vorm van kanker bij mannen in Nederland. Toch ontbreekt een nationaal screeningsprogramma, terwijl borstkanker, darmkanker en baarmoederhalskanker wél landelijk worden opgespoord. De urgentie is groot, en het symposium heeft aangetoond dat Nederland kan leren van internationale initiatieven. 

Inspiratie uit Zweden en België 

Professor Ola Bratt (Universiteit van Göteborg) deelde de ervaringen uit Zweden, waar sinds 2020 een regionaal screeningsprogramma loopt voor mannen tussen de 50 en 74 jaar. De aanpak is eenvoudig en effectief: mannen ontvangen per post een uitnodiging voor een PSA-test. Afhankelijk van de uitslag wordt het vervolgtraject bepaald. Bij een lage PSA-waarde hoeven mannen pas na zes jaar opnieuw getest te worden. Bij een waarde tussen de 1 en 3 volgt een nieuwe test na twee jaar. Alleen bij een waarde boven de 3 worden mannen verwezen voor een MRI-scan. Pas als daaruit blijkt dat een biopsie nodig is, komen ze bij de uroloog terecht.

Deze aanpak beperkt onnodige medische trajecten, voorkomt overdiagnose en houdt mannen zo lang mogelijk uit de rol van patiënt. Bratt benadrukte het belang van duidelijke communicatie: mannen worden bewust geïnformeerd via een persoonlijke brief. “Laat ze man blijven, zolang als mogelijk. Vermijd om ze patiënt te maken,” aldus Bratt.

Professor Hein van Poppel (KU Leuven) benadrukte dat de beperkingen van PSA-screening de afgelopen jaren sterk zijn verminderd dankzij risicostratificatie en het gebruik van MRI. Waar PSA vroeger werd bekritiseerd vanwege het risico op overdiagnose, maken nieuwe strategieën het mogelijk om veel gerichter en met minder nadelen te screenen.

Van Poppel wees erop dat de Europese Commissie prostaatkankerscreening inmiddels op de politieke agenda heeft gezet. In vijf Europese landen lopen op dit moment grootschalige studies naar de effectiviteit van gerichte screening. "We weten al dat screening de sterfte aan prostaatkanker verlaagt," aldus Van Poppel. "Nu is het tijd om die kennis in praktijk te brengen."

MRI als gamechanger 

Associate professor Ivo Schoots (Erasmus MC) presenteerde de rol van MRI in prostaatkankerscreening. Deze technologie maakt een gerichtere diagnose mogelijk en voorkomt onnodige behandelingen. Hij verwees daarbij naar een recente studie, gepubliceerd in het gerenommeerde vakblad The New England Journal of Medicine, waarin Zweedse onderzoekers aantoonden dat het aantal biopten met de helft kan worden verminderd wanneer mannen met verhoogde PSA-waardes eerst worden gescand met MRI.

Tijdens het aansluitende ronde tafel gesprek met wetenschappers, radiologen, huisartsen en urologen werd duidelijk dat de technologie en kennis er is, maar dat Nederland nu stappen moet zetten om een screeningsstrategie te implementeren. 

Een oproep tot actie 

De brede consensus onder de aanwezige urologen, radiologen, huisartsen, beleidsmakers en patiëntenorganisaties: Nederland moet niet langer achterblijven. De recente motie in de Tweede Kamer – die kamerbreed werd aangenomen – onderstreept de politieke wil om stappen te zetten. Deze motie roept op tot het verkennen van een gerichte en verantwoorde aanpak van prostaatkankerscreening. In reactie hierop heeft de staatssecretaris toegezegd het overleg met de Gezondheidsraad te openen.  

De Prostaatkankerstichting roept op tot een Nederlandse proeftuin waarin een gerichte en efficiënte screening wordt getest, zodat mannen met een verhoogd risico tijdig opgespoord en behandeld kunnen worden. 

"We kunnen niet langer wachten: de technologie is er, de kennis is er, en andere landen laten zien dat het kan. Nu is het tijd voor actie in Nederland," aldus de Prostaatkankerstichting.