Middengroepen Nederland zijn er in 10 jaar tijd 19 miljard euro op achteruit gegaan

Haarlem, 8 oktober 2020 – De middengroepen staan onder druk, zo blijkt uit onderzoek van de Nationale DenkTank 2020 onder meer dan 1.200 Nederlanders, uitgevoerd in samenwerking met Motivaction. Middengroepen, door de corona-pandemie hard getroffen, zijn er de afgelopen tien jaar 19 miljard euro op achteruit gegaan. Ze kampen met structurele problemen op met name de arbeidsmarkt en de woningmarkt. Goed nieuws is er ook: maar liefst 91% van de middengroepers wil zelf regie houden op hun persoonlijke financiën. Vandaag presenteert de Nationale DenkTank 2020 haar analyses aan ruim 150 genodigden tijdens het eerste online Expertforum.

Onderzoeksmethode

De twintig deelnemers van de Nationale DenkTank 2020 (NDT’20) brachten de knelpunten voor middengroepen in kaart, op basis van literatuuronderzoek, interviews met 248 experts en ruim honderd diepte-interviews met middengroepers uit zowel de (grote) steden als in de regio en in het landelijke gebied. Ook is in samenwerking met onderzoeksbureau Motivaction een survey uitgezet (N = 1219).

Vier grote problemen

• Financiële achteruitgang: middengroepen zijn er 19 miljard euro op achteruit gegaan ten opzichte van 2010, zo berekende de NDT’20 [i]. 35% van de middengroepen heeft na 3 maanden van inkomensverlies geen buffers meer [ii]. Maar ook zonder een periode van crisis, wordt de problematiek van middengroepen volgens respondenten onderschat: “Ik heb last van aanpassingsschulden en hoge vaste lasten”, aldus een recent gescheiden verpleegkundige. Dit terwijl maar liefst 91% van de middengroepers wel zelf regie wil houden op hun persoonlijke financiën [iii].
• Klem op de arbeidsmarkt: terwijl de arbeidsmarkt aan de onderkant en bovenkant groeit, telt de Nationale DenkTank jaarlijks 22.000 ‘middenbanen’ die verdwijnen door automatisering[iv]. Ondertussen concurreren de middelbaaropgeleiden steeds meer met hoger opgeleiden. Nu al worden 800.000 middelbaar opgeleide functies vervuld door hoogopgeleiden. Corona brengt een extra risico met zich mee: een groot deel van de middengroep kan simpelweg niet thuiswerken door de aard van hun beroep. Mensen met een middeninkomen die wél thuis kunnen werken geven 2.5 keer zo vaak aan dat ze dit niet kunnen combineren met de gezinssituatie t.o.v. hoog- of laagopgeleiden [v].
• Vervreemd van de samenleving: maar liefst twee derde van de middengroepers geeft aan zich niet thuis te voelen bij de huidige protesten (o.a. Zwarte Piet, Boerenprotest). DenkTanker Theresa Leimpek: “Meer dan een kwart van de middelbaar opgeleiden heeft volgens ons onderzoek het gevoel dat hun beroepsgroep niet gewaardeerd wordt. Hoog- en laagopgeleiden voelen zich gemiddeld meer gewaardeerd. Middengroepen zijn daarnaast onder gerepresenteerd in de politiek. 95% van de huidige Tweede Kamerleden is hoogopgeleid.” [vi]
• Met lege handen op de woningmarkt: het woningtekort voor middengroepen is vier keer groter dan gemiddeld [vii]. In slechts 30% van de gemeentelijke stukken over grondprijsbeleid staat iets over het middenhuursegment[viii]. Sociale huurwoningen worden wel in 85% van dezelfde beleidsstukken genoemd, en koopwoningen zelfs in 90% [ix]. Middenhuurders worden bovendien financieel niet ondersteund: waar de sociale huursector en koopsector jaarlijks 5,8 miljard respectievelijk 9,4 miljard aan subsidies ontvangen, blijven huurders uit het middensegment met lege handen achter [x]. “'Ik ben zo absurd veel van mijn inkomen kwijt aan mijn huurlasten, dat het mij niet lukt te sparen voor een koophuis” zegt een starter op de woningmarkt.

 Presentatie eindrapport

Op 15 december presenteren de deelnemers van de Nationale DenkTank 2020 hun eindrapport met tien concrete oplossingen. De Eindpresentatie is live te volgen, ga voor meer informatie naar ndt20.nl.

Betrokken partners

De Nationale DenkTank 2020 wordt ondersteund door APG, Rabobank, Gemeente Amsterdam en drie ministeries: het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Daarnaast werkt de Nationale DenkTank samen met een aantal structurele partners waaronder McKinsey&Company, Kennedy Van der Laan, IJsfontein, het Elise Mathilde Fonds, de KHMW, Andersson Elffers Felix, de Issuemakers, Draad, THNK, VSBfonds, Stichting W&M, Motivaction, het Europees Instituut De Baak en de universiteiten UvA, VU, Erasmus Universiteit Rotterdam en Universiteit Leiden.

Foto’s:

• Presentatie analyses op het Expertforum, 8 oktober 2020 
• Deelnemers Nationale DenkTank 2020 

Bronvermelding en evt. toelichting

• [i] Gebaseerd op eigen berekening, o.b.v. Nibud data, CBS statline data & CPB Stresstest huishoudens
• [ii] Stresstest Huishoudens (CPB)
• [iii] Survey de Nationale DenkTank 2020 i.s.m. Motivaction
• [iv] Analyse NDT’20, CPB 2015
• [v] Survey de Nationale DenkTank 2020 i.s.m. Motivaction
• [vi] Hoogopgeleid omvat onderwijs op het niveau van hbo of wo.
• [vii] Staat van de woningmarkt, BZK (2020), Scenarioverkenningen van de woningmarkt 2030, Abf Research (2019) 
• [viii] Met middenhuurwoningen worden vrije sectorwoningen bedoeld met een huurprijs tussen €737 en €991 per maand. Het grondprijsbeleid beschrijft hoe een gemeente de grondprijzen voor verschillende functies vaststelt (o.a. woningbouw, bedrijventerreinen, kantoren, detailhandel, horeca, maatschappelijke voorzieningen, parkeren en snippergroen).
• [ix] NVM (2020), Stec Groep 'Wat is grond waard?' (2020)
• [x] CPB (2019), ‘Ruimte voor Wonen’: Brede Maatschappelijke Heroverwegingen (2020)