'Coulanter handhaven sociale zekerheid is prima, maar het stelsel moet eenvoudiger'

Dit is een expertquote van Ben van der Hee, Partner Public, Boer & Croon

U kunt dit bericht, of delen hiervan gebruiken op uw kanalen, met vermelding van de naam van de expert en organisatie. Aanleiding: Kabinet trekt streep door fraudebeleid van Rutte I: ‘Wie uitkering aanvraagt, wordt met vertrouwen bejegend’

Uit het conceptwetsvoorstel Handhaving Sociale Zekerheid dat minister Karien van Gennip van Sociale Zaken en minister Carola Schouten voor Armoede hebben gepubliceerd komt er een eind aan het harde strafbeleid in de sociale zekerheid. Dat men hier coulanter mee om zal gaan is een goede ontwikkeling. Maar er zijn twee andere zaken die – wat mij betreft met voorrang - voor verbetering vatbaar zijn.

Wat onderbelicht blijft is het feit dat men het zo ingewikkeld heeft gemaakt, dat burgers het niet begrijpen. Mensen maken fouten zonder zich daar bewust van te zijn, en worden hier vervolgens voor bestraft. Men moet het stelsel dus rigoureus gaan vereenvoudigen, zodat je onbedoelde fouten voorkomt en bedoelde fouten veel gemakkelijker kunt herkennen. Door wet- en regelgeving minder ingewikkeld te maken kun je heel veel ellende voorkomen.

Het tweede punt heeft te maken met vertrouwen. We weten uit onderzoek dat mensen heel erg bang zijn om fouten te maken bij zaken die te maken hebben met de belastingdienst of het UWV. Als je een uitkering wilt hebben moet je per maand een aantal sollicitaties kunnen aantonen. Daar wordt vervolgens op gehandhaafd. Dat is georganiseerd wantrouwen, ingebakken in het systeem. Dit zorgt ervoor dat de dienstverlening in plaats van ondersteunend, als repressief wordt ervaren. Dan kan je zeggen, we gaan minder controleren, maar daarmee blijf je met een systeemfout zitten.

Er is meer vertrouwen nodig in de interactie tussen overheid en burgers. Voor veel mensen is die sollicitatieplicht bijvoorbeeld geen effectieve gedragsprikkel. Sterker nog, het perverteert, want de kans bestaat dat mensen uit angst fouten te maken zich primair gaan focussen op zaken waarop wordt gecontroleerd. Dat is geen effectieve gedragsprikkel. De overheid moet zich meer richten op faciliteren dan op controleren.

Ben van der Hee, Partner Public, Boer & Croon