De echo van een massamoord: online expositie nu ook in het Engels

Op 1 oktober a.s., de eerste dag van de Maand van de Geschiedenis, introduceert het Westfries Museum in Hoorn de Engelstalige versie van haar inmiddels veel bezochte online tentoonstelling ‘Pala - nutmeg tales of Banda’. De Nederlandstalige website ging online op 8 mei 2021, precies 400 jaar na de executie van 44 stamhoofden op Banda, een eilandengroep in de Molukken. Jan Pieterszoon Coen, Gouverneur-Generaal van de VOC, gaf de opdracht voor deze terechtstelling , waarna vrijwel de complete bevolking van Banda werd uitgemoord of in slavernij afgevoerd. Inzet: het verkrijgen van de handelsmonopolie op de specerij pala (Indonesisch voor ‘nootmuskaat’). Via de Engelstalige versie van de expositie plaatst het museum deze onderbelichte geschiedenis van Banda nu ook voor Engelssprekenden in een meerstemmig perspectief. www.pala.wfm.nl

De caleidoscopische website ‘Pala, the nutmeg tales of Banda’, is een initiatief van het Westfries Museum te Hoorn. De inhoud is samengesteld en gemaakt door specialisten uit de Molukse en de academische gemeenschap, waaronder de nazaten van deze eerste gekolonialiseerde samenleving. “Er is behoefte aan een meer inclusieve beschrijving van het verleden, zeker waar het de koloniale geschiedenis betreft,” legt Ad Geerdink, directeur van het Westfries Museum, deze keuze uit. "Geschiedenis is vaak het verhaal van de overwinnaar, al was het maar omdat er in de historische collecties van musea vooral voorwerpen van overwinnaars bewaard zijn gebleven." Zo ook in het Westfries Museum, het museum over de ‘gouden’ 17e eeuw in Hoorn. “We moeten nieuwe vormen vinden voor het vertellen van de verhalen,” onderstreept Geerdink.

Nootmuskaat als rode draad

‘Pala - Nutmeg tales of Banda’ is zo’n nieuwe vorm. De online exposite is een caleidoscopische website opgebouwd uit zes hoofdthema’s waar de muskaatnoot als rode draad doorheen loopt. De verhalen worden aangeboden in de vorm van vlogs, film, interviews, podcasts, longreads, maar ook in de vorm van fotografie, schilderkunst en graphic novel. De verhalen zijn minstens zo veelzijdig: van een vlog over koloniale slavernij in de Oost door onderzoeker/auteur Reggie Baay tot botanische kennis over de nootmuskaat met haar omhulsel foelie, ook wel de twistappel der koloniale machten genoemd.

Molukse perspectief

Geerdink geeft aan dat het vertellen van de verhalen bewust gebeurt door betrokken specialisten van buiten het museum. “In het verhaal over de Banda-eilanden was tot nu toe vrijwel geen aandacht voor het perspectief van de eilandbewoners. Pala wil het geschiedbeeld verrijken met nieuwe perspectieven. Verhalen die nadrukkelijk verteld worden vanuit een Bandanees en Moluks perspectief. Samen met de gekozen invalshoeken geografie, natuur, cultuur en geschiedenis geeft Pala een uiterst boeiend en compleet beeld van die bijzondere plek op aarde waar Hoorn door de loop van de geschiedenis zo mee verbonden is geraakt.”

De echo van een massamoord

Aanleiding voor Pala is het feit dat het op 8 mei 2021 precies 400 jaar geleden is dat op Banda de massaslachting plaatsvond. De echo daarvan klinkt door tot op de dag van vandaag. Wim Manuhutu, historicus en lid van de redactieraad van Pala, stelt dat het 400 jaar na dato belangrijk is om stil te staan bij de genocide op Banda. “Het is een van de grootste slachtingen geweest van de VOC in Azië, maar Banda is ook de eerste samenleving die wordt heropgebouwd als plantage-samenleving met tot slaafgemaakte arbeiders. Men denkt bij slavernij aan Amerika en het Caribische gebied, maar in Banda bestond dit al. Het verhaal reikt daarom verder dan de geschiedenis van Banda, de Indonesische archipel of Hoorn: het is een belangrijk moment in de Nederlandse geschiedenis én deel van de wereldgeschiedenis.”

Meerstemmige online expositie

Pala – Nutmeg tales of Banda is echter ook meer dan een verhaal uit het verleden, benadrukt Manuhutu. “De discussie rond het standbeeld van Jan Pieterszoon Coen komt ook nu weer regelmatig terug. Als museum heb je een rol te vervullen in deze maatschappelijke discussies: je kunt informatie bieden en laten zien wat de verschillende invalshoeken en verhalen zijn. Het Westfries Museum heeft een divers gezelschap benaderd om de redactieraad te vormen, juist omdat dit een verhaal is dat zich niet vanuit één perspectief laat vertellen. Deze meerstemmige online expositie is dan ook samengesteld en gemaakt samen met wetenschappelijke onderzoekers, leden uit de activistische hoek, mensen uit de Bandaneze gemeenschap in Nederland en met inwoners van Banda zelf, van allerlei leeftijden. Daarmee biedt Pala ruimte aan verschillende stemmen, ook aan stemmen die lange tijd niet gehoord konden worden en afgedaan werden als minder belangrijk. Pala geeft alle partijen letterlijk een stem en is daarmee binnen de museale wereld een belangrijk maatschappelijk keerpunt.”

Pala - Nutmeg tales of Banda wordt mede mogelijk gemaakt door het Mondriaanfonds, het Prins Bernhard Cultuurfonds en het VSB Fonds.