Zet Groeifonds gericht in voor duurzame groei

14 oktober 2021 - Het Nationaal Groeifonds is ingesteld om het toekomstig bruto binnenlands product van Nederland te vergroten. De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) concludeert in zijn advies ‘Investeren in duurzame groei’ dat dit doel alleen bereikt kan worden als uitsluitend geïnvesteerd wordt in activiteiten die passen bij de transitie naar een CO2-neutrale, grondstofarme en natuurinclusieve economie. De raad beveelt het kabinet daarom aan om bestaande doelen voor de verduurzaming van de economie de richting te laten bepalen voor de investeringen uit het groeifonds. Het advies is vandaag aangeboden aan de ministers van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (BZK), Economische Zaken en Klimaat (EZK), Financiën, Infrastructuur en Waterstaat (IenW) en Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV).

Verdienvermogen moet gevonden worden binnen de eisen van duurzame ontwikkeling

Om ook in de toekomst geld te kunnen verdienen, zal de Nederlandse economie CO2-neutraal, grondstofarm en natuurinclusief moeten zijn. Nederland heeft daar inmiddels verregaande doelen voor gesteld en afspraken over gemaakt. In verdragen is bijvoorbeeld vastgelegd dat de economie na 2050 CO2-neutraal zal zijn. Activiteiten die CO2 uitstoten zullen daarom tegen die tijd moeten zijn afgebouwd. Vermeden moet worden dat vanuit het Groeifonds geïnvesteerd wordt in de groei van activiteiten van de huidige economie die niet duurzaam zijn en dus op termijn niet meer mogelijk.

Geef richting aan duurzame investeringen uit het Groeifonds

Het kabinet heeft geen visie op de economie van de toekomst geformuleerd, waarbinnen investeringen uit het Nationaal Groeifonds zouden moeten passen. Dit heeft in de eerste twee indieningsrondes voor het Groeifonds geleid tot sterk uiteenlopende investeringsvoorstellen, tot richtingloosheid en versnippering. De Rli adviseert het kabinet om richting aan de Groeifondsinvesteringen te geven. Die richting wordt bepaald door eerder vastgelegde duurzaamheidsdoelstellingen en daarmee samenhangende maatschappelijke opgaven. Te denken valt aan de doelen op het gebied van klimaat en grondstoffengebruik. De door het kabinet aangegeven richting zou de samenleving moeten prikkelen tot het indienen van investeringsvoorstellen bij het Groeifonds die binnen de grenzen van duurzaamheid bijdragen aan het toekomstig verdienvermogen.

Met alleen investeringen uit het Groeifonds kan het duurzaam verdienvermogen volgens de Rli niet afdoende worden gewaarborgd. Deze investeringen kunnen daarom niet los gezien worden van de inzet van de overheid als geheel, op weg naar een duurzame economie. Dat vraagt om een samenhangende blik van het kabinet op de noodzakelijke transities, op haar eigen rol daarin en op de inzet van aanvullende beleidsinstrumenten. Daarmee wordt ook duidelijkheid gecreëerd voor private partijen, zodat ook zij hun toekomstige investeringen kunnen richten op een duurzame economie.

Het Groeifonds is er voor extra investeringen ten opzichte van de reguliere begroting

Het kabinet geeft aan dat investeringen uit het Groeifonds additioneel moeten zijn aan bestaande publieke investeringen, maar wat daarmee precies wordt bedoeld is niet duidelijk. Naar de mening van de Rli moet in elk geval worden voorkomen dat het Groeifonds wordt gebruikt om de (financiële) gaten van bestaande fondsen, zoals het Mobiliteitsfonds, te dichten. Dat dreigt nu echter wel te gebeuren. In de eerste ronde voor het Groeifonds zijn bijvoorbeeld onderdelen van infrastructuurprojecten (voorlopig) gehonoreerd, die eigenlijk uit het Mobiliteitsfonds zouden moeten worden gedaan.

Betrek het brede publiek bij de investeringskeuzes die worden gemaakt

Voor de politieke en maatschappelijke verantwoording van rijksuitgaven is het belangrijk dat zowel het kabinet als de Nationale Commissie Groeifonds helder communiceren over het waarom van de investeringen uit het Groeifonds en over de bereikte resultaten. De richting die daarbij gekozen wordt, bepaalt mede de toekomstige economie van Nederland en is dus van groot maatschappelijk belang. Goede communicatie over de wijze waarop het Groeifonds wordt ingezet levert een bijdrage aan het maatschappelijk debat over de ontwikkeling van een duurzame economie in Nederland, schept draagvlak daarvoor en vergroot de kans op succes.

Evalueer op termijn de Wet Nationaal Groeifonds

De Rli heeft het wetsvoorstel Wet Nationaal Groeifonds als uitgangspunt voor zijn advies genomen. Dat wetsvoorstel focust op groei van het bruto binnenlands product, en kiest voor technologie, onderwijs en infrastructuur als pijlers waarin geïnvesteerd moet worden om het verdienvermogen van Nederland te vergroten. De Rli sluit niet uit, dat deze benadering op den duur te kort schiet voor het bereiken van een sterke duurzame economie.