'Bedrijven moeten massaal verlies van werkgeluk door AI voorkomen'

Uit de nieuwste cijfers van het CBS blijkt dat steeds meer bedrijven kunstmatige intelligentie (AI) inzetten. De aandacht rond de toenemende inzet van AI op de werkvloer gaat vooral naar vaardigheden, arbeidsplaatsen en productiviteit. Een cruciale vraag blijft onderbelicht: wat betekent dit voor mensen achter de arbeidsplaatsen? De professionele identiteit van vele miljoenen mensen staat dankzij AI op het punt drastisch te veranderen. Hoe we daarmee omgaan, zal bepalen of werkenden zich blijven verbinden aan hun beroep, of massaal afhaken.

Werk is meer dan een bron van inkomsten; het vormt een belangrijk deel van iemands identiteit en voldoening. Volgens het World Economic Forum verdwijnen miljoenen banen tegen 2030, en ontstaan er miljoenen nieuwe. Als AI ervoor zorgt dat beroepen ingrijpend veranderen of zelfs verdwijnen, raakt dat niet alleen de arbeidsmarkt, maar ook het persoonlijke welzijn van werknemers. Neem een verpleegkundige die zingeving haalt uit patiëntcontact: als hun rol door AI en robotisering steeds meer verschuift naar het coördineren van zorgprocessen, verandert niet alleen hun werk, maar ook hoe ze zichzelf als professional zien. Als mensen zich niet meer kunnen identificeren met hun beroep, verliezen ze houvast en beroepstrots, en raken ze sneller gedesillusioneerd. Dit vergroot het risico op uitstroom en demotivatie. Het belang hierin te investeren zien we nauwelijks terugkomen in de discussies over AI en de gesuggereerde verhoging van arbeidsproductiviteit. 

We moeten dus veel meer gaan investeren in die professionele identiteit. Om de AI-transitie goed te laten verlopen, moeten opleiders, werkgevers en overheid nu in actie komen. Omscholingstrajecten moeten zich richten op nieuwe vaardigheden, én op het begeleiden van mensen bij de impact van deze veranderingen. Dit vraagt om meer dan een simpel coachingstraject. Het begint al in het onderwijs, waar beroepsopleidingen studenten moeten helpen een stevige beroepsidentiteit op te bouwen. Maar ook organisaties moeten hierin investeren, door ruimte te maken voor reflectie, begeleiding en het behoud van werkplezier.

Een veranderende professionele identiteit heeft directe gevolgen voor werkgeluk, motivatie en betrokkenheid. Als werkgevers en overheden hier geen actie op ondernemen, riskeren we een mismatch op de arbeidsmarkt, verlies aan werkgeluk en zelfs aan maatschappelijke samenhang.