Abe Bonnema Prijs 2023 voor Kunstwerf Groningen

Ard de Vries Architecten en Studio Donna van Milligen Bielke hebben de Abe Bonnema Architectuurprijs 2023 gewonnen voor hun project de Kunstwerf in Groningen. Naar het oordeel van de jury is De Kunstwerf een prestatie van uitzonderlijke, hoogwaardige architectonische kwaliteit, die toekomstige generaties inspireert en tot voorbeeld strekt. De architecten ontvangen hiervoor een bedrag van 50.000 euro. Dit heeft Ed Nijpels, voorzitter van de ir. Abe Bonnema Stichting, vanmiddag bekendgemaakt in het Rijksmuseum.

De Vries en Van Milligen Bielke zijn erin geslaagd om op het terrein van de voormalige gasfabriek een nieuw stukje stad te creëren. De openbare binnentuin vormt het hart van de Kunstwerf, waar het gebouw - dat ruimte biedt aan vijf theater- en dansgezelschappen - omheen is ontworpen. Het ensemble van nieuwe en bestaande gebouwen is volgens de jury op sublieme wijze ingevlochten in het stedelijk weefsel. Stedenbouw, architectuur, landschap en openbare ruimte zijn volledig geïntegreerd. Juryvoorzitter Meta Knol: ‘’De Kunstwerf steekt boven de andere inzendingen uit vanwege de eigenzinnigheid en de hoogwaardige kwaliteit. Het vereist lef en moed om als architect eigen kaders en prioriteiten te stellen bij een dergelijke opdracht. Daarbij moet ook de gemeente Groningen als opdrachtgever genoemd worden.’’

foto Stijn Bollaert

Overige nominaties

Voor de Abe Bonnema Prijs 2023 waren nog vier architectenbureaus genomineerd:

• Office Winhov (Uri Gilad) - Pillows Hotel in Amsterdam

• Ronald Janssen Architecten & Bastiaan Jongerius Architecten - Groenmarkt in Amsterdam

• Civic Architects (Gert Kwekkeboom) - Schoenenkwartier in Waalwijk

• Orange Architects (Jeroen Schipper & Patrick Meijers) - Jonas op IJburg, Amsterdam

Expositie

In het Fries Museum te Leeuwarden is van 12 december 2023 tot en met 14 januari 2024 de tentoonstelling te zien met alle inzendingen voor de Abe Bonnema Architectuurprijs 2023.

De ir. Abe Bonnema Stichting beoogt door het uitreiken van de Abe Bonnema Prijs een bijdrage te leveren aan het stimuleren van de kwaliteit van de architectuur in Nederland. Via deze voorname architectuurprijs wordt het gedachtegoed van de Friese architect ir. Abe Bonnema (1926-2001) in ere gehouden.

foto Iwan Baan

Uit het juryrapport:

Jaarthema: optimisme

Als aanvullend beoordelingscriterium koos de jury voor het thema optimisme, dat in één lijn ligt met de architectuur van Abe Bonnema zelf. Zijn bekwaamheid in het oplossen van complexe problemen met gevoel voor orde en structuur heeft bijgedragen aan het creëren van inspirerende en optimistische architectuur. Anno 2023 zocht de jury projecten die een positieve impact op de omgeving hebben of een optimistische visie op de toekomst uitstralen door bijvoorbeeld innovatieve oplossingen voor ecologische of maatschappelijke problemen.

Observaties van de jury

Hoewel alle zestig inzendingen in de periode 2021-2022 werden gerealiseerd, zijn ze waarschijnlijk al rond 2015 of nog eerder in opdracht gegeven. Sommige ontwerpen zijn nog gebaseerd op de toenmalige inzichten over duurzame ontwikkeling. Voor de jury is het vanzelfsprekend dat bij alle geselecteerde projecten duurzaamheidsmaatregelen zijn genomen. De mate waarin en op welke manier dat gebeurt verschillen echter nogal.

Hergebruik

De jury merkt op dat enkele ingezonden projecten betrekking hebben op hergebruik en transformatie van op zichzelf niet heel bijzondere gebouwen. Het begint gemeengoed te worden om eerst de mogelijkheden van hergebruik te onderzoeken en pas in tweede instantie geheel of gedeeltelijke nieuwbouw te overwegen, in plaats van rücksichtslos te slopen als basis voor nieuwbouw. Dit stemt de jury optimistisch. Schoenenkwartier en Pillows zijn hier voorbeelden van.

Stimuleren van ontmoeting

Wat de vijf nominaties gemeen hebben, is dat zij het stedelijk weefsel rondom het gebouw repareren en de openbare ruimte eromheen activeren. Het stimuleren van ontmoeting blijkt een belangrijke onderliggende doelstelling. De tuin van Pillows vloeit naadloos over in het Oosterpark, op de kop van de pier in IJburg creëert Jonas een stadsstrand en amfitheater, het Schoenenkwartier zoekt de dialoog met het Raadhuisplein, de gebouwen bij Groenmarkt omarmen een openbaar (speel)plein en bij de Kunstwerf vormt de ruimte rondom het gebouw zowel het decor als het podium voor ontmoeting.

Oproep aan opdrachtgevers

De jury van de Abe Bonnema Prijs is zich ervan bewust dat de huidige contractvormen veelal niet meer voorzien in een complete rol van de architect, van ontwerp tot oplevering. De jury roept opdrachtgevers echter nadrukkelijk op om architecten weer te betrekken bij de regie en de controle over de uitvoering van hun ontwerpen. Het is zo pijnlijk zichtbaar als dat niet het geval is.

foto Oof Verschuren