Seksueel misbruik ontdekken, en dan?

Nieuwe site helpt bij ontdekking van seksueel misbruik

Hoofd pastoraat werd zondermeer uit functie gezet omdat hij niet wilde meewerken aan een doofpotaffaire.

In de herfst van 2015 ontdekte het hoofd van een pastoraal team in zijn kerk een geval van seksueel misbruik. Binnen twee maanden is hij zijn kerk uitgezet door de oudsten, die deze zaak koste wat kost binnenskamers wilden houden. Hoewel deze pastoraal leidinggevende W. van den Berg in Heerenveen al meer dan 40 jaar werkervaring had in de GGZ als therapeut. Hij wist dus hoe hier mee om te gaan, toch liep hij in zijn kerk tegen een muur van angst, schaamte en onwil en gemakzucht op en werd uiteindelijk na veel intern conflict door de leiding zijn kerk uitgezet. Een secundair slachtoffer heet dat, dat is iemand die mede slachtoffer wordt van ongeloof, wegkijken en in een kwaaddaglicht gesteld worden.  “Als hij zo fel reageert wat heeft hij dan zelf op zijn kerfstok staan?” werd er letterlijk gefluisterd.Omdat hij niet meewerkte aan een doofpotaffaire en tal van fouten in de aanpak aankaartte. 

Hij heeft deze geschiedenis zich vaak zien herhalen in veel kerken en kringen.

Telkens weer hoort hij dat achteraf door leiders wordt gezegd “we hadden het anders moeten aanpakken, wij hebben fouten gemaakt” 

Steeds meer kerken werken met protocollen op gebied van grensoverschrijdend gedrag en met verplichte Verklaring Omtrent Gerdag.

Maar wat je moet doen bij ontdekking op het moment supreme, dat is moeilijk ergens te vinden. Vooral omdat er geen tijd is eerst nog wat aanwijzingen bijelkaar te zoeken. Dus maakt hij een EHBO-tool www.misbruikindekerk.nl waarop maar liefst 12 verschillende doelgroepen direct kunnen vinden wat wel en wat niet te doen. Verder staan er veel links op van organisaties op het gebied van seksueel misbruik en grensoverschrijdend gedrag, alles overzichtelijk bijelkaar.

“Wat doe jij als jij ontdekt dat een 13-jarige uit jouw klas vertelt dat ze seksueel misbruikt is”. Dit vroeg ik aan mijn zoon die al 20 jaar in het middelbaar onderwijs voor de klas staat. Zijn antwoord was even snel als fout: “de ouders inlichten”. Waarom is dat fout? zullen velen zich afvragen? Ouders moeten toch meteen als eerste ingelicht worden. Nou nee, omdat veel daders van seksueel misbruik uit de directe kennissenkring of familie komen. Het kan zelfs een broer,vader en soms zelfs de moeder zijn. Wat er dan kan gaan gebeuren laat zichmakkelijk voorspellen: ontkenning en intimidatie en mishandeling van het slachtoffer. Het meisje dat net eindelijk de moed bijeengeraapt had dit te vertellen aan een leraar van school. De helft van alle meisjes wordt op een of andere manier seksueel lastig gevallen. Dat zijn grote aantallen van honderdduizenden. Maar als een ervaren leraar Middelbaar Onderwijs al niet weet hoe juist te handelen, hoe zit dat met al zijn collega’s?

Willem van den Berg uit Heerenveen werd in zijn kerk binnen twee maanden uit zijn functie ontheven en geroyeerd als lid. Omdat hij niet wilde meewerken aan een doofpot over pas ontdekt seksueel misbruik. Hij ging door een mallemolen van emoties, acties en ontmoette weinig begrip en veel tegenwerking van laag tot zeer hoog.

Niet alleen in het onderwijs  of geloofsgroeperingen weet men niet het juiste te doen maar eigenlijk overal. Daarvoor ontwierp hij het EHBO-tool  www.misbruikindekerk.nl    Door zijn jarenlange ervaring als therapeut in de GGZ wist hij hoe dit misbruik aangepakt moest worden. Maar liep kapot tegen een muur van onbegrip, doofpotcultuur van de kerkleiding en ongepast omgaan met het slachtoffer. De afgelopen jaren ontstond het idee voor deze EHBO-tool.

“Maar alles is toch te vinden op internet?” is een veel gehoorde reactie. Ja, antwoord hij dan, maar ik heb er meer dan een jaar over gedaan om alles bij elkaar te zoeken. Het openkomen door het slachtoffer gebeurt onverwachts en vereist een afgewogen direct juiste reactie van de toehoorder. De eerste reactie van de “vertrouwenspersoon” is al bijna alles bepalend. Het is net als bij de EHBO na een ongeval, de eerste minuten tellen. Wordt daar een verkeerde reactie gegeven, dan kan dat catastrofale gevolgen hebben.

Van den Berg ontwierp de site met behulp van o.a. de zedenpolitie en andere deskundigen. Maar liefst 12 doelgroepen kunnen onmiddellijk zien wat wel en wat juist niet te doen. Is dat nodig? Ja, want bij ontdekking van seksueel misbruik gebeurt er echt van alles, allerleiongeleide processen komen opgang die oncontroleerbaar worden bij een verkeerde benadering. Vandaar dat deze geschiedenissen niet alleen het slachtoffer maar ook families kapot achterlaten. Maar ook kerkgemeenschappen ernstig beschadigen, onderlinge betrekkingen vernielen en partijschappen veroorzaken.

Dat deze problemen afhangen van de eerste reacties komt door de enorme heftigheid van de problematiek waarbij dikwijls ook zedenpolitie, kinderbescherming en allerlei andere instanties betrokken zijn.

Van den Berg kon op internet geen snelle instructies voor alle betrokkenen vinden. Ze zijn er wel maar dan her en der tussen soms lange artikelen moeilijk vindbaar op allerlei verschillende sites. Als je als ouderling of voorganger plotseling gemaild wordt door een 13-jarige die eindelijk de moed heeft open te komen, dan is er geen tijd om rustig op zoek ta gaan naar antwoorden. Tegen die tijd is al een vriendinnetje op de hoogte, die op haar beurt “het maar aan 1 ander vriendinnetje” doorvertelt. Met de huidige snelle communicatiemiddelen ligt het verhaal verwrongen binnen 5 minuten op straat.

Hopelijk geeft deze site handvaten voor de 12 genoemde doelgroepen om meteen het juiste te doen. En dat in de juiste volgorde en de juiste proporties van actie.