Nederland moet weerbaarder worden tegen hybride dreigingen

De Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) roept het kabinet op tot nieuwe maatregelen om de weerbaarheid van Nederland tegen hybride dreigingen te vergroten. Cyberaanvallen en desinformatiecampagnes destabiliseren onze samenleving en brengen ons land in een kwetsbare positie. In een vandaag te verschijnen rapport doet de AIV tien concrete aanbevelingen.

Voorzitter van de AIV, prof. Bert Koenders: “De aard van conflicten is veranderd en ons land is daarop nog onvoldoende voorbereid. Hybride conflictvoering bedreigt niet alleen onze fysieke infrastructuur maar kan ook het vertrouwen in onze democratische instituties en sociale cohesie aantasten. De respons op een acute dreiging is nu veel te reactief en veelal gericht op schadebeperking. Een meer proactieve en samenhangende strategie is nodig, waarbij overheid, maatschappelijk middenveld, bedrijfsleven, kennisinstellingen en burgers betrokken zijn. Onze nationale veiligheid is een zaak van iedereen.”

Geopolitieke urgentie

In het rapport wijst de AIV op de toegenomen geopolitieke spanningen en de inzet van hybride middelen door staten en groeperingen om hun politieke en economische invloed uit te breiden. Dit omvat inmenging in verkiezingen, economische druk en de verspreiding van desinformatie om democratische processen te ondermijnen. Kritieke sectoren zoals banken, waterbeheer, telecommunicatie, energie en transport worden bedreigd. Een krachtige en gecoördineerde respons van nationale en internationale partners is essentieel.

Maatschappelijke weerbaarheid

Een kernaanbeveling van de AIV is het versterken van de maatschappelijke weerbaarheid. Dit omvat bewustwording bij burgers over de risico’s van desinformatie en cyberdreigingen, en het ontwikkelen van voorlichtings- en onderwijsprogramma’s gericht op digitale geletterdheid en mediawijsheid. De AIV adviseert bovendien de instelling van een Rapporteur voor Digitale Zaken en ziet ook mogelijkheden in burgerberaden. De AIV verwijst naar het Finse model van brede maatschappelijke paraatheid als een goed voorbeeld voor Nederland.

Nationale Veiligheidsraad

De AIV adviseert om de in 2022 opgerichte Nationale Veiligheidsraad (NVR) aanzienlijk te versterken in het licht van de toenemende hybride dreiging. De NVR kan bijdragen aan betere coördinatie tussen ministeries en overheidsinstanties voor een geïntegreerde aanpak. Zo kan de NVR regelmatige risicoanalyses uitvoeren om hybride dreigingen te beoordelen, noodzakelijk voor gerichte maatregelen. Ook het opstellen van uitgebreide crisisbeheersingsplannen, inclusief gespecialiseerde crisismanagementteams en scenario-draaiboeken, is volgens de AIV essentieel.

Juridische kaders

In het rapport benadrukt de AIV de noodzaak om de juridische kaders te moderniseren voor een effectieve reactie op hybride dreigingen. Dit omvat het actualiseren van nationale wetgeving en internationale verdragen om beter in te spelen op niet-conventionele dreigingen. Daarnaast pleit de AIV voor de versterking van internationale juridische samenwerking om staten en niet-statelijke actoren die bij hybride aanvallen betrokken zijn, effectief te kunnen vervolgen en straffen.

Internationale samenwerking

Verdergaande internationale samenwerking, primair binnen de Europese Unie en de NAVO, kan volgens de AIV vorm krijgen door middel van gezamenlijke oefeningen, meer gedeelde inlichtingen en een goed gecoördineerde aanpak om de weerbaarheid van lidstaten gezamenlijk te verbeteren. Bijvoorbeeld door de implementatie van de EU Hybrid Toolbox en het versterken van cyberweerbaarheid binnen de NAVO kan Europa zich beter wapenen tegen de steeds complexere bedreigingen.