Waterkwaliteit in landbouwgebieden moet nog beter

In de helft van de Nederlandse landbouwgebieden is de waterkwaliteit in sloten en beken onvoldoende. Het mestbeleid heeft vanaf 1986 wel tot verbetering geleid, maar de dalende trends lijken af te zwakken en daarom zijn verdere maatregelen nodig. Deze conclusies trekt de Unie van Waterschappen na onderzoek dat kennisinstituut Deltares heeft gepubliceerd.

Te hoge concentraties

Samen met de waterschappen heeft Deltares gegevens tot en met 2023 over de nutriënten fosfor en stikstof in het water verzameld op 172 meetlocaties. De gekozen locaties liggen in waterlopen waar meststoffen uit de landbouw de grootste invloed hebben. Voor zowel stikstof als fosfor blijkt dat de gemeten concentraties op ongeveer de helft van de locaties te hoog zijn. In een ongunstig jaar voldoet slechts een kwart van de sloten en beken aan de milieueisen. 

Verbetering van waterkwaliteit zwakt af

Het overschot aan stikstof en fosfor in het oppervlaktewater kan leiden tot giftige algenbloei, vissterfte en een afnemende biodiversiteit. De geselecteerde meetlocaties met een voldoende lange meetreeks (145 locaties) laten een langzame verbetering van de waterkwaliteit zien. Het gevoerde mestbeleid heeft dus effect, maar de dalende trends lijken in de meer recentere jaren af te zwakken. In een aantal wateren blijkt uit de trend dat de waterkwaliteit zelfs achteruitgaat en op de helft van de locaties voldoen de concentraties nog niet aan de gestelde doelen. 

Weersomstandigheden vaak negatieve invloed

Deltares heeft op basis van de meetreeksen ook een aantal extra analyses uitgevoerd. Hieruit komt onder meer naar voren dat extreem natte condities in de zomer voor hogere nutriëntenconcentraties in oppervlaktewater in landbouwgebieden zorgen. Een ander opvallend resultaat was een versnelde opwarming van het water sinds ongeveer 2012. Warmer water is gevoeliger voor meststoffen doordat er eerder algenbloei en zuurstofloosheid ontstaat. Waterkwaliteit moet dan ook onder alle weersomstandigheden aan de norm voldoen.

Extra maatregelen nodig

Watervervuiling door mest vanuit de landbouw moet structureel aangepakt worden. Dit vraagt om regie van het Rijk op mestbeleid en om dit te verbinden met de aanpak om de doelstellingen van de Kaderrichtlijn Water te behalen. Het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur moet dit jaar maatregelen opnemen in het achtste actieprogramma nitraatrichtlijn om te voorkomen dat nutriënten in het water terecht komen. 

Gezonde leefomgeving en toekomstbestendige landbouw

Goede uitvoering door de landbouw is nodig en meer toezicht en handhaving leidt tot betere naleving. Deze extra maatregelen zijn nodig voor een gezonde leefomgeving met goede waterkwaliteit voor mens en milieu en een toekomstbestendige landbouw. Waterschappen dragen bij door de waterkwaliteit te meten, uitvoering van inrichtingsmaatregelen, stimuleren van maatregelen met Deltaplan Agrarisch Waterbeheer en Agrarisch Natuur en Landschapsbeheer gericht op oevers en wateren.

Deltares: Meetnet Nutriënten Landbouw Specifiek Oppervlaktewater : toestand en trends tot en met 2023 | Deltares