'Wet Verduidelijking Beoordeling Arbeidsrelaties mag geen doel op zich worden'

In aanloop naar het tweeminutendebat Zzp vanavond is het cruciaal om nog een kritische blik te werpen op het wetsvoorstel Verduidelijking Beoordeling Arbeidsrelaties en Rechtsvermoeden (VBAR). Tijdens het zzp-commissiedebat op 3 april werd duidelijk dat dit voorstel zich niet alleen richt op het verminderen van schijnzelfstandigheid, maar ook als politiek instrument dient om te voldoen aan Europese afspraken. Daarmee wordt het debat over alternatieven onnodig beperkt.

Europese druk op de VBAR

De VBAR introduceert een toetsingskader én een rechtsvermoeden van werknemerschap om kwetsbare zelfstandigen met lage uurtarieven beter te beschermen. Deze doelen zijn op zichzelf verdedigbaar. Maar wat in het commissiedebat duidelijk naar voren kwam, is dat de VBAR tevens een Europese lading draagt.

Nederland heeft zich in 2022 via het Herstel- en Veerkrachtplan (HVP), dat recentelijk nog stevige kritiek ontving van de Europese Rekenkamer, verbonden aan meerdere arbeidsmarkthervormingen. Dit in ruil voor miljarden uit het Europese coronaherstelfonds. Eén daarvan is het aanpakken van schijnzelfstandigheid. Hoewel de VBAR niet expliciet in het HVP wordt genoemd, geldt zij feitelijk als invulling van deze verplichting.

Meerdere wegen die naar Brussel leiden

Kamerlid Ergin (DENK) vroeg terecht: “Hoe heilig is de VBAR eigenlijk?” De diplomatieke reactie van minister Van Hijum (SZW) gaf tussen de regels door weinig ruimte voor andere routes. En dat is zonde.

Er bestaan namelijk serieuze alternatieven, zoals de initiatiefwet van VVD, CDA, D66 en SGP. Dit voorstel werkt met een zelfstandigentoets op basis van duidelijke criteria, geïnspireerd op de Belgische Arbeidsrelatiewet. Verder introduceert het voorstel een sectoraal rechtsvermoeden voor bepaalde sectoren en kan een Toetsingscommissie vooraf duidelijkheid verschaffen over de arbeidsrelatie. Deze aanpak is eenvoudiger uitvoerbaar, juridisch overzichtelijker én krijgt brede steun. Volgens recent onderzoek van Knab staat 71 procent van de zzp’ers hier positief tegenover.

Open blik van belang

De VBAR mag geen doel op zich worden. Als het doel is om zelfstandigen en opdrachtgevers duidelijkheid te bieden en schijnzelfstandigheid te verminderen, dan hoort daar ook een open blik bij. Een blik die ruimte laat voor oplossingen die mogelijk beter aansluiten op de praktijk en meer draagvlak in de samenleving.