Aquacultuur verkapte zegen voor Chinese steltlopers

Op de wadplaten langs de Chinese kust waar een goedaardige vorm van aquacultuur wordt bedreven, gaat het nog relatief goed met kustvogels als kanoeten en rosse grutto’s. Dat blijkt uit het proefschrift dat NIOZ PhD kandidaat en bioloog He-Bo Peng op 15 januari aan de Rijksuniversiteit Groningen verdedigt. "Het kweken van schelpdieren moet je zeker niet zien als ‘natuurbescherming’, maar het houdt in ieder geval het wad in China en het vogelvoer in een betere conditie dan zónder deze aquacultuur", aldus Peng.

Foto: Hebo Peng observeert de vogels. Credits: Hanming Tu

Lange termijn monitoring

Peng was de eerste die een systematisch onderzoek opzette op grote delen van het wad langs de 18.000 km lange Chinese kust. Tussen 2015 en 2023 bemonsterden hij en zijn collega's jaarlijks 2.000 punten op 40 verschillende locaties, waarbij ze zowel de bodemeigenschappen als de levende organismen die in het slik werden aangetroffen analyseerden. De bemonstering is opgezet naar het voorbeeld van het SIBES-programma, dat sinds 2008 een netwerk van 5.000 locaties in de Nederlandse Waddenzee bemonstert. "Peng was een van de eersten die ons SIBES-ontwerp 'exporteerde' naar internationale wateren", zegt de wetenschappelijk coördinator van dit monitoringsprogramma, NIOZ-bioloog Allert Bijleveld. "We vinden het geweldig om te zien dat het langetermijnprogramma SIBES navolging krijgt in andere belangrijke natuurgebieden over de hele wereld." (SIBES project: Sampling the intertidal macrofauna with SIBES - NIOZ)

Schelpdiercultuur

"Mijn belangrijkste bevinding was dat het grootste deel van het 'vogelvoedsel' dat we in de wadbodem vonden, samenhing met de kweek van schelpdieren", zegt Peng."Over het algemeen neemt het aantal steltlopers zoals kanoeten langs de Chinese kust af, maar op de locaties waar schelpdieren als Potamocorbula laevis op grote schaal worden gekweekt, deden zowel de kanoet als de krombekstrandloper het relatief goed. Je kunt dus zeggen dat deze aquacultuur een verkapte zegen is voor de trekvogels die afhankelijk zijn van deze ecosystemen."

Inpolderen

De Chinese kust kent een lange geschiedenis van inpoldering van wadplaten, bijvoorbeeld in de Gele Zee, voor woningbouw en industrie. Deze landaanwinning is op de meeste locaties inmiddels gestopt en op sommige plekken is zelfs sprake van een bescheiden toename van het wadoppervlak. Peng: "Op de locaties waar ook de aquacultuur is gestopt, zien we nu een bijna ongeremde exploitatie van het wad door de lokale bevolking. Daarom is gecontroleerd beheer in de vorm van aquacultuur een relatief goede manier om tenminste een deel van de natuurlijke kwaliteiten van het wad te behouden."

Luister naar de modder

In zijn proefschrift adviseert Peng om 'naar de modder te luisteren'. "Dit werk is slechts een bescheiden begin om deze belangrijke pleisterplaatsen voor vogels op trek tussen Oost-Siberië en Oceanië te begrijpen. Door het wad langdurig te bemonsteren en door ook vogels te volgen met hightech zenders, kunnen we nog veel meer leren over deze ecosystemen", aldus Peng.

Uitdaging

Hoogleraar trekvogelecolgie Theunis Piersma benadrukt het belang van het werk van zijn promovendus. "Peng heeft aangetoond dat langs de gehele 18.000 km lange kustlijn, van het gematigde klimaat in het noorden tot de tropische delen in het zuiden, de biodiversiteit is gehomogeniseerd onder invloed van aquacultuur. Gezien het intensieve gebruik door de lokale gemeenschappen zal het een enorme opgave zijn om deze wadplaten terug te brengen tot echte natuurlijke ecosystemen. Maar de ongelooflijke hoeveelheid werk die Peng heeft verzet - en hopelijk zal blijven verzetten - om deze ecosystemen te monitoren, zal ons op zijn minst helpen om dat proces te begeleiden, mocht China ervoor kiezen om zowel de trekvogels als het bodemleven op de wadplaten te beschermen."

Foto: Hebo Peng en zijn collega nemen monsters op het wad in Fangchenggang, China. Credits: Hanming Tu