Commissie Collectie Nederland: Richt bescherming cultureel erfgoed anders in

Wil de overheid een actiever, meer betrokken beleid voor de bescherming van roerend cultureel erfgoed, dan moet ze de bescherming anders inrichten. Dat stelt de Commissie Collectie Nederland in een advies aan demissionair minister Van Engelshoven (OCW). Zij betrok deze commissie vorig jaar bij de evaluatie van de Erfgoedwet. De commissie adviseert onder andere om het Nationaal Aankoopfonds te verdubbelen en de doelstellingen ervan wettelijk te verankeren.

Nationaal Aankoopfonds

“Erfgoed is ontzettend belangrijk voor een land; met erfgoed laat je zien wie we waren en wie we zijn. Daar hoort een stevige financiële basis bij”,zegt Sybrand van Haersma Buma, voorzitter van de commissie. Om dit te realiseren moet het Nationaal Aankoopfonds worden verankerd in de Erfgoedwet. Het beschikbare budget in dit fonds moet worden verhoogd van 50 naar 100 miljoen euro: 50 miljoen voor de grote aankopen van musea via het Mondriaan Fonds, 35 miljoen voor aankopen in het kader van bescherming en 15 miljoen voor schadedekking in het geval van bruiklenen. Op dit moment wordt het Nationaal Aankoopfonds gebruikt voor meer dan alleen aankopen. Dit is mogelijk omdat de doelstellingen niet wettelijk zijn vastgelegd. Vorig jaar besloot de Tweede Kamer bijvoorbeeld om de subsidiëring van Scapino Ballet Rotterdam en Eurosonic Noorderslag uit het fonds te betalen. Dit moet in de toekomst op een andere manier worden opgelost.

Collectie Nederland

Naast de aanbevelingen over het Nationaal Aankoopfonds adviseert de commissie om ook de definitie van het begrip ‘Collectie Nederland’ in de Erfgoedwet vast te leggen. Dit is een al langer gebruikt begrip dat nooit eenduidig gedefinieerd is. De commissie adviseert om particulier bezit en publieke toegankelijkheid in de omschrijving op te nemen. Van Haersma Buma: “De Collectie Nederland moet een beeld geven van de rijkdom, complexiteit en diversiteit van ons roerend cultureel erfgoed. Ze fungeert als een spiegel van de Nederlandse identiteit in al zijn verscheidenheid. Wat ertoe behoort kan in de loop van de tijd veranderen.”

Beschermingssysteem

Ook de bescherming van erfgoed dat naar het buitenland dreigt te verdwijnen, moet volgens de commissie anders worden geregeld: “Stap af van het statische lijstsysteem - het register - en ontwikkel een nieuw meer dynamisch systeem.” Hoe dit nieuwe systeem er precies uit komt te zien, wordt in overleg met het veld uitgewerkt in een later te verschijnen vervolgadvies. Wel benoemt de commissie al uitgangspunten. Zo moet het draagvlak van particuliere verzamelaars bij de Collectie Nederland worden versterkt. Ook mag bescherming de kunsthandel niet onnodig belemmeren.

Criteria

Verder adviseert de commissie om nieuwe criteria te formuleren voor welk erfgoed voor bescherming door de overheid in aanmerking komt. Het zou moeten gaan om ‘onvervangbare’ en ‘cultuurhistorisch of maatschappelijk onmisbare’ cultuurgoederen, verzamelingen en ensembles. De bestaande criteria ‘van uitzonderlijke schoonheid’ en ‘van wetenschappelijk belang’ kunnen vervallen. Deze worden namelijk meegenomen in de weging van het cultuurhistorisch en maatschappelijk belang. 

Commissie Collectie Nederland

De Commissie Collectie Nederland is vorig jaar ingesteld door de Raad voor Cultuur en benoemd door de minister van OCW. De Commissie wordt voorgezeten door Sybrand van Haersma Buma (voorzitter) en Brigitte Bloksma (vicevoorzitter). Verder hebben de volgende leden zitting in de commissie: Robert Aronson, Vanessa van Baasbank, Meta Knol, Wayne Modest, Axel Rüger, Chris Stolwijk en Kitty Zijlmans. De leden van de commissie hebben samen veel kennis van roerend erfgoed, collectievorming en wetgeving.