De echo van een massamoord

Grensverleggende online expositie:

Pala – Nutmeg tales of Banda

Hoe belicht je de geschiedenis, vanuit welk perspectief vertel je het verhaal? Op 8 mei 2021 lanceert het Westfries Museum in Hoorn het project Pala - Nutmeg tales of Banda. Een vernieuwende en grensverleggende online presentatie over de cultuur en de geschiedenis van de Indonesische Banda-eilanden. Aanleiding is het feit dat 400 jaar geleden op deze eilandengroep in de Molukken een massaslachting werd aangericht door de VOC. Pala (het Indonesische woord voor nootmuskaat) plaatst deze gruwelijke gebeurtenis in een brede context, waarin nadrukkelijk ruimte is voor het Bandanese en Molukse perspectief op de cultuur en geschiedenis van de eilanden. www.pala.wfm.nl 

De geschiedenis van de Banda-eilanden is onlosmakelijk verbonden met de teelt van de muskaatboom, maar ook met de massamoord die daar 400 jaar geleden plaatsvond. Om het monopolie in de handel op nootmuskaat en foelie in handen te krijgen, werd in het voorjaar van 1621 het grootste deel van de bevolking van Banda onder verantwoordelijkheid van Jan Pietersz Coen en de VOC vermoord of in slavernij afgevoerd. Deze gruwelijke gebeurtenis wordt als een van de grootste schandvlekken in de Nederlandse koloniale geschiedenis beschouwd. De echo ervan klinkt door tot op de dag van vandaag. Maar Banda is meer dan alleen deze brute moordpartij. De vulkanische eilanden hebben een prachtige natuur, boeiende cultuur, een lange traditie in de teelt van de muskaatboom plus een rijke geschiedenis. Ook daar is in Pala aandacht voor.

Verhalen die minder gehoord zijn

“Er is steeds meer behoefte aan een inclusieve beschrijving van het verleden, zeker daar waar het de koloniale geschiedenis betreft. Een verleden dat vanuit verschillende perspectieven en gezichtspunten wordt belicht,” stelt Ad Geerdink, directeur van het Westfries Museum. “In het verhaal over de Banda-eilanden was tot nu toe vrijwel geen aandacht voor het perspectief van de eilandbewoners. Geschiedenis is nu eenmaal vaak het verhaal van de winnaars. Met Pala doen we een poging om het geschiedbeeld te verrijken met nieuwe perspectieven. Pala laat je kennis maken met verhalen die tot op heden niet of minder gehoord zijn. Verhalen die verteld worden vanuit een Bandanees en Moluks perspectief. Samen met de gekozen invalshoeken geografie, natuur, cultuur en geschiedenis geeft Pala een uiterst boeiend en compleet beeld van die bijzondere plek op aarde waar Hoorn door de loop van de geschiedenis zo mee verbonden is geraakt.”

Onderdeel van de wereldgeschiedenis

Pala is opgebouwd uit een zestal hoofdthema’s waar de muskaatnoot als een rode draad doorheen loopt. De verhalen worden aangeboden in de vorm van film, interviews, podcasts, vlogs, longreads, maar ook in tal van andere vormen: van fotografie en schilderkunst tot graphic novel. Vele specialisten uit de Molukse en de academische gemeenschap werken aan Pala mee, waardoor de presentatie ook de actuele stand van kennis over de Banda-eilanden weergeeft. Wim Manuhutu, historicus en lid van de redactieraad van Pala, stelt dat het 400 jaar na dato belangrijk is om stil te staan bij de genocide op Banda. “Het is een van de grootste slachtingen geweest van de VOC in Azië, maar Banda is ook de eerste samenleving die wordt heropgebouwd als plantage-samenleving met tot slaafgemaakte arbeiders. Men denkt bij slavernij aan Amerika en het Caribische gebied, maar in Banda bestond dit al. Het verhaal reikt daarom verder dan de geschiedenis van Banda, de Indonesische archipel of Hoorn: het is een belangrijk moment in de Nederlandse geschiedenis en deel van de wereldgeschiedenis.”

Meerstemmige online expositie

Pala – Nutmeg tales of Banda is echter meer dan een verhaal uit het verleden, benadrukt Manuhutu. “De discussie rond het standbeeld van JP Coen komt ook nu weer regelmatig terug. Als museum heb je een rol te vervullen in deze maatschappelijke discussies: je kunt informatie bieden en laten zien wat de verschillende invalshoeken en verhalen zijn. Het Westfries Museum heeft een divers gezelschap benaderd om de redactieraad te vormen, juist omdat dit een verhaal is dat zich niet vanuit één perspectief laat vertellen. We maken deze meerstemmige online expositie dan ook samen met wetenschappelijke onderzoekers, leden uit de activistische hoek, mensen uit de Bandaneze gemeenschap in Nederland en met inwoners van Banda zelf, van allerlei leeftijden. Daarmee laat het museum zien oog en oor te hebben voor verschillende stemmen, ook voor stemmen die lange tijd niet gehoord konden worden en afgedaan werden als minder belangrijk. Pala geeft alle partijen letterlijk een stem en is daarmee binnen de museale wereld een belangrijk maatschappelijk keerpunt.”

Een andere kijk op de geschiedenis

De online expositie Pala - Nutmeg tales of Banda is een aanrader voor iedereen die op zoek is naar meer context en benieuwd is naar de Bandanese en Molukse kijk op de gebeurtenissen in 1621. Het project wordt tweetalig aangeboden (Ned-Eng) zodat een zo groot mogelijk publiek - nationaal en internationaal - er kennis van kan nemen. Vanaf 8 mei digitaal te zien: www.pala.wfm.nl.       

Pala - Nutmeg tales of Banda wordt mede mogelijk gemaakt door het Mondriaanfonds, het Prins Bernhard Cultuurfonds en het VSB Fonds.