Zorgelijke wereldwijde bezuinigingen op publieke voorzieningen, ongelijkheid neemt toe

Negen van de tien landen voert een bezuinigingsbeleid dat de wereldwijde economische ongelijkheid naar alle waarschijnlijkheid vergroot. In totaal heeft 84 procent van de landen bezuinigd op investeringen in onderwijs, gezondheidszorg en sociale voorzieningen, zo blijkt uit de nieuwe Commitment to Reducing Inequality Index 2024. Daarin zijn 164 landen beoordeeld op hun beleid op o.m. publieke voorzieningen, belastingen en werknemersrechten - beleid dat centraal staat bij het terugdringen van ongelijkheid. Voor het eerst sinds het begin van de Index in 2017 heeft een meerderheid van de landen op deze criteria een achterstand opgelopen. Dit wakkert de economische ongelijkheid wereldwijd verder aan. De ongelijkheidsindex, opgesteld door Oxfam en Development Finance International, wordt gepubliceerd voorafgaand aan de jaarvergaderingen van de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds die deze week plaatsvinden.

Uit de nieuwe index blijkt verder dat 81 procent van de landen hun belastingsystemen zodanig heeft aangepast dat deze minder bijdragen aan vermindering van ongelijkheid en in 90 procent van de landen zijn de arbeidsrechten en minimumlonen er op achteruit gegaan. Zelfs de best presterende landen zoals Noorwegen en Canada blijven op veel indicatoren achter. Ongeveer 5% van hun bevolking heeft te maken met problematische hoge uitgaven voor gezondheidszorg. De meeste landen hanteren lage vennootschaps- belastingtarieven.

De landen in Sub-Sahara Afrika presteren het slechtst in de Index. Naast de lage belastinginkomsten leiden de schuldencrisis, conflicten en klimaatverandering ertoe dat schaarse financiële middelen worden onttrokken aan onderwijs, gezondheidszorg en sociale voorzieningen. Landen met lage-en middeninkomens besteden gemiddeld 48 procent van hun begroting aan het afbetalen van schulden, veel meer dan aan onderwijs en gezondheidszorg tezamen. Zes van de onderste tien landen verkeren in schuldennood of lopen een groot risico daarop.

Winne van Woerden, expert nieuwe economie Oxfam Novib: ‘Deze mondiale trend van bezuinigingen is slecht nieuws. Daardoor raken internationale ontwikkelingsdoelen zoals het uitbannen van de wereldwijde armoede en het Klimaatakkoord van Parijs steeds verder uit zicht.  We zien dat met name lage- en middeninkomenslanden door torenhoge schulden genoodzaakt zijn om fors te bezuinigen op onderwijs en gezondheidszorg. Juist in deze landen zijn deze essentiële diensten broodnodig.’

Ook in Nederland wordt stevig bezuinigd op publieke voorzieningen als onderwijs, zorg en sociale zekerheid. Tegelijkertijd deelt het kabinet wel cadeaus uit aan bedrijven en de superrijken in de vorm van lagere belastingtarieven, terwijl het btw-tarief voor (school)boeken, sport en cultuur stijgt en het minimumloon niet wordt verhoogd. Oxfam Novib pleit voor eerlijke belastingen die de hele samenleving ten goede komen: voer een permanente vermogensbelasting in voor de rijkste 1% van Nederland. En zorg dat arbeid en vermogen even zwaar belast worden.

Belastingontwijking

‘Jammer genoeg blijft Nederland een doorsluisland. Doordat het grote multinationals faciliteert bij het doorsluizen van hun winsten uit ontwikkelingslanden naar landen waar de vennootschapsbelasting extreem laag is. Dit gunstige klimaat voor belastingontwijking draagt bij aan het vergroten van extreme ongelijkheid wereldwijd, waarbij vooral ontwikkelingslanden belastinginkomsten mislopen die ze hard nodig hebben om in hun publieke sectoren te investeren. Nederland moet meer maatregelen nemen om belastingontwijking tegen te gaan. Voer strengere regelgeving in voor het verschuiven van winsten naar landen met een laag belastingtarief en stop met het maken van schimmige belastingdeals met bedrijven waarbij bedrijfswinsten voor een groot deel onbelast blijven’, stelt Van Woerden.