Investeren in beschutte werkplekken loont

Een beschutte werkplek levert de samenleving in de meeste gevallen meer op dan de kosten die ervoor gemaakt worden. Dit is een conclusie uit de maatschappelijke kosten-batenanalyse die Cedris en SBCM lieten uitvoeren naar beschut werk. Beschut werk is een belangrijk instrument binnen de Participatiewet en bedoeld voor mensen die wel kunnen werken, maar veel begeleiding en/of werkplekaanpassingen nodig hebben. Deze analyse toont aan dat investeren in beschut werk vaak niet alleen een uitkering bespaart, maar ook leidt tot een daling van de zorgkosten, de kans op problematische schulden vermindert en het welzijn en de eigenwaarde van mensen verhoogt.

De afgelopen jaren is de realisatie van beschutte werkplekken langzaam op gang gekomen. De afspraak is om tot 2048 parallel aan de afbouw van de WSW, 30.000 beschut werkplekken te realiseren. Deze uitdaging wordt nog groter met de ambitie in het nieuwe regeerakkoord om dit aantal met nog eens 20.000 te verhogen.

Gesprek op gang brengen

Beschut werk is een noodzakelijk instrument binnen de participatiewet om mensen die niet bij een reguliere werkgever kunnen werken, een betaalde baan te bieden. Dit rapport laat zien dat beschut werk financieel en maatschappelijk veel positieve effecten oplevert en meestal een positief kosten-batensaldo kent. Cedris hoopt daarom dat door de inzichten uit dit rapport binnen gemeenten een gesprek op gang komt over de meerwaarde van beschut werk voor individuele personen en de samenleving als geheel.

Maatschappelijke effecten financieel vertaald

Het is voor het eerst dat maatschappelijke en immateriële effecten van beschut werk financieel worden vertaald. De kosten en baten zijn overigens wel afhankelijk van persoonlijke situaties. Voor mensen die voorheen een uitkering genoten en een loonwaarde hebben van minstens 30% is het saldo van kosten en baten in alle gevallen positief. Voor mensen zonder uitkering of een lagere loonwaarde liggen de directe kosten vaak hoger dan de opbrengsten.

Besparing

Feit is wel dat gemeenten de kosten van beschut werk dragen, maar de opbrengsten veelal neerslaan bij andere partijen, zoals zorgverzekeraars, woningbouwverenigingen en andere private schuldeisers. Voor gemeenten leidt beschut werk, naast een eventuele besparing op een uitkering tot minder inzet van schuldhulpverlening en een afnemend beroep op WMO-voorzieningen. Maar de baten hiervan zijn vaak onvoldoende om de kosten te dekken. Dit maakt de terughoudendheid bij gemeenten om beschutte werkplekken te realiseren begrijpelijk, maar is ook een aansporing om de kosten-batenafweging in een breder perspectief te plaatsen. Op de langere termijn leidt de investering in beschut werk in totaliteit tot een besparing op publieke middelen.

Jongeren

Het aanbieden van beschut werk verkleint de kans op langdurige uitkeringsafhankelijkheid. Dit geldt met name voor jongeren die vanwege hun leeftijd nog geen aanspraak kunnen maken op een uitkering, maar wel tot de beschutwerk-doelgroep behoren. Door nu te investeren in deze jongeren krijgen ze de kans om zichzelf in een betaald (beschut) dienstverband te ontwikkelen en hebben ze op termijn geen uitkering nodig. De kosten gaan daarbij voor de baten uit.

Beschut werk versus dagbesteding

Afgezet tegen arbeidsmatige dagbesteding heeft beschut werk positiever effecten op de gezondheid en de kwaliteit van leven, met name door de invloed van werknemerschap. Het hebben van een baan en een eigen salaris werkt positief door op het welbevinden. Hoewel een kostenvergelijk lastig is doordat de kosten van arbeidsmatige dagbesteding onvoldoende eenduidig zijn, is beschut werk voor gemeenten gemiddeld genomen goedkoper. Dit komt doordat  beschut werkers met hun productie (een deel van) hun begeleiding terugverdienen. Om dit alles nog scherper in beeld te brengen is vervolgonderzoek nodig.