Nieuwe wereldwijde index toont dat landen ongelijkheid lieten exploderen tijdens pandemie

De helft van de armste landen liet de budgetten voor gezondheidszorg, ondanks de coronapandemie, dalen en 95 procent van alle landen bevroor of verlaagde zelfs de belastingentarieven voor rijke mensen en bedrijven. Dit heeft de economische ongelijkheid wereldwijd verder aangewakkerd. Nederland zakt naar de 30ste plaats op de lijst van 161 landen. Dit blijkt uit de nieuwe Commitment to Reducing Inequality Index van Oxfam en Development Finance International die vandaag verschijnt. De Index wordt gepubliceerd voorafgaand aan de jaarvergaderingen van de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) die deze week plaatsvinden.

In de nieuwe 2022 Commitment to Reducing Inequality Index (CRI Index) is onderzocht welk beleid en maatregelen door regeringen in 161 landen genomen zijn in de eerste twee jaar van de pandemie om economische ongelijkheid te bestrijden. De Index wordt om de 2 jaar gepubliceerd. De nieuwe Index laat zien dat, ondanks de pandemie, de helft van de lage- en lage-middeninkomenslanden de budgetten voor gezondheidszorg verlaagde. De helft van alle landen (77) verminderde het aandeel dat naar sociale zorg ging, terwijl 70% van de landen het budget voor onderwijs inkromp. Ondanks de enorme druk op de overheidsfinanciën bevroren 143 van de 161 landen de belastingtarieven voor hun rijkste burgers. In 11 landen zijn deze tarieven verlaagd.

“De nieuwe Index laat zien dat de meeste regeringen bezuinigden op openbare diensten toen burgers ze het meest nodig hadden. Tegelijkertijd namen de vermogens van miljardairs explosief toe en boekten grote bedrijven recordwinsten. Voor miljarden mensen was goede toegang tot zorg of onderwijs toch al niet voorhanden. Nu krijgen steeds meer mensen te maken met armoede door oplopende energie- en voedselprijzen,’ aldus Esmé Berkhout, economisch expert Oxfam Novib.

Nederland scoort goed op onderdelen zoals publieke diensten maar doet het nog slechter op de aanpak van belastingontwijking dan 2 jaar geleden en zakt op dit onderdeel naar een 109de plaats. In de Index van 2020 nam Nederland de 93ste plaats in op het onderdeel belastingbeleid. Nederland zakt daardoor nu naar de 30ste plaats in op de algemene ranglijst, ver achter de top-10 van landen zoals België en Duitsland. Nederland nam in 2020 de 23ste plaats in op de algemene ranglijst van de CRI Index. Het schadelijke belastingbeleid van Nederland zorgt nog steeds voor negatieve gevolgen voor andere landen, met name ontwikkelingslanden doordat zij belastinginkomsten mislopen. 

Frankrijk daalde vijf plaatsen in de index na het verlagen van de vennootschapsbelastingtarieven en het volledig afschaffen van de vermogensbelasting in 2019. In Jordanië daalden de uitgaven voor gezondheidszorg met een vijfde, ondanks de pandemie. Nigeria heeft zijn minimumloon sinds vóór de pandemie niet aanpast en de VS hebben het federale minimumloon sinds 2009 niet verhoogd.

Verschillende landen namen wel maatregelen om ongelijkheid te verminderen

• Costa Rica verhoogde zijn hoogste inkomstenbelasting met 10 procent en Nieuw-Zeeland met 8 %.

• De bezette Palestijnse gebieden verhoogden hun sociale uitgaven van 37 naar 47 procent van het totale budget.

• Barbados voerde een uitgebreide reeks wetten in om de arbeidsrechten van vrouwen te verbeteren, en de Malediven voerden voor het eerst een nationaal minimumloon in.

Uit analyses van Oxfam en DFI blijkt dat op basis van IMF-gegevens driekwart van alle landen van plan is om de komende vijf jaar verdere bezuinigingen door te voeren, in totaal $ 7,8 biljoen dollar. In 2021 besteedden lage-inkomenslanden 27,5 procent van hun budget aan het terugbetalen van hun schulden - tweemaal het bedrag dat ze aan onderwijs uitgaven, vier keer het bedrag dat deze landen aan gezondheidszorg en bijna 12 keer het bedrag dat zij aan sociale zorg uittrokken. De huidige economische ongelijkheid en armoede in arme landen worden nog verder vergroot door het aandringen van het IMF op nieuwe bezuinigingsmaatregelen om schulden en begrotingstekorten terug te dringen. Wat veel lage- en middeninkomenslanden nodig hebben, is een snelle en alomvattende kwijtschelding van schulden om hen meer armslag te geven om de voedsel- en brandstofcrises te bestrijden en zo economische ongelijkheid tegen te gaan.

“Voor elke dollar die aan gezondheidszorg wordt uitgegeven, betalen ontwikkelingslanden vier dollar aan schuldaflossingen aan rijke crediteuren. Alomvattende schuldverlichting en hogere belastingen voor de rijken zijn essentieel om hen in staat te stellen de ongelijkheid drastisch te verminderen”, aldus Matthew Martin, directeur van DFI.