Onderzoek van hogeschool Saxion biedt nieuw perspectief op aanpak zorgfraude

Zorgfraude is een groeiend maatschappelijk probleem. Naar schatting verdwijnt jaarlijks zo’n 10 miljard euro naar malafide zorgaanbieders. Dat zorgt niet alleen voor financiële schade, maar ondermijnt ook de kwaliteit van zorg en het vertrouwen van burgers. Het lectoraat Weerbare Democratie van Saxion brengt met een meta-analyse van drie toonaangevende onderzoeken een vernieuwend beeld naar voren van de huidige knelpunten én oplossingsrichtingen.

Het onderzoek van Saxion biedt daarbij iets unieks: het verbindt inzichten vanuit verschillende invalshoeken van gemeenten, zorgverzekeraars én zorgaanbieders en kijkt dwars door bestaande schotten in het zorgstelsel heen. “Alle partijen signaleren risico’s, maar werken vaak nog los van elkaar,” stelt Joyce te Bos, senior-onderzoeker. “Juist dáár zit ruimte voor verbetering.”

Verborgen structuren en gebrekkig toezicht

De analyse laat zien dat fraude vaak moeilijk te bestrijden is vanwege constructies als turboliquidatie het snel opheffen van een organisatie om toezicht te ontwijken en draaideurconstructies, waarbij zorgaanbieders onder een andere juridische entiteit verdergaan.

Ook het versnipperde toezicht blijkt een probleem. Gemeenten en zorgverzekeraars hanteren verschillende werkwijzen en regels, wat leidt tot inconsistenties. Zo kan een aanbieder die door een gemeente is geweerd, toch via de zorgverzekeraar cliënten blijven bedienen. “Fraude stopt niet bij een loket, maar ons toezicht helaas wel,” aldus te Bos.

Signalen uit het veld: controle werkt, als het goed gebeurt

Het onderzoek toont aan dat onaangekondigde controles, waarin ook medewerkers en cliënten worden betrokken, veel effectiever zijn dan aangekondigde bezoeken. Zorgaanbieders zelf pleiten voor dit type toezicht. Daarnaast kunnen signalen als het ontbreken van een CAO, opvallende urenregistraties of personeel zonder opleiding aanleiding zijn voor nader onderzoek.

Zorgverzekeraars maken daarnaast gebruik van vroegsignalering via openbare data, een aanpak die gemeenten nog maar beperkt toepassen. Volgens te Bos ligt hier een belangrijke kans: “Het gaat om het combineren van inzichten. De fraudeurs werken systeemoverstijgend, wij zouden dat ook moeten doen.”

Aanbevelingen voor beleid en praktijk

Het rapport bevat concrete aanbevelingen om de zorgsector weerbaarder te maken:

1. Inclusief standaard onaangekondigde controles.
2. Met gedeelde signalen en gezamenlijke opvolging.
3. Bijvoorbeeld cliëntvolgsystemen en vroegsignalering met open databronnen.

Joyce te Bos is senior-onderzoeker bij het lectoraat Weerbare Democratie van hogeschool Saxion. Met een achtergrond in recht (Master veiligheidszorg, recht en bestuur) en jarenlange ervaring in de jeugdbescherming, is zij gespecialiseerd in financieel-economische criminaliteit en ondermijning binnen de zorg. Haar werk is gericht op het versterken van integriteit en weerbaarheid in publieke processen.

Voor vragen of interview-verzoeken kunt u contact opnemen via onderstaande contactgegevens.