Zorgwetten zijn voor gemeenten onuitvoerbaar en werken misbruik en bureaucratie in de hand

Dit alarmerende signaal komt uit publiek-privaat brancheoverleg van de stichting Samenwerkend Nederland, dat periodiek plaatsvindt met professionals in de zorgsector. Waaronder gemeente-ambtenaren, onderwijsbestuurders, zorgondernemers, mantelzorgers en ervaringsdeskundigen.

Sinds gemeenten de meeste zorgwetten moeten uitvoeren, stapelen de problemen zich jaar na jaar verder voor cliënten op. De Nationale Ombudsman concludeerde onlangs dat gemeenten simpelweg niet goed genoeg hun best doen maar de dagelijkse praktijk is nog veel ernstiger. Het geschetste beeld is zo nu en dan dramatisch, blijkend uit onder meer de volgende tijdens het brancheoverleg geuite klachten van publieke en private professionals die de taak hebben de onuitvoerbare wetten uit te voeren:

• Gemeenten ervaren veel gebreken in de wettelijke systematiek in het sociaal domein. Er bestaat bijvoorbeeld geen duidelijke afbakening en afstemming tussen de toepassing van de Wet maatschappelijke ondersteuning, de Wet langdurige zorg en de Zorgverzekeringswet. Er wordt daardoor heel vaak binnen gemeenten naar andere afdelingen verwezen waardoor burgers van het kastje naar de muur worden gestuurd in het verwijzingsspel binnen gemeenten en met zorginstellingen. Vaak is maatwerk nodig maar dat kan niet meer worden geleverd omdat de wet het niet meer toelaat. Tot overmaat van ramp kan het Centrum Indicatiestelling Zorg vaak ook niet helpen en wordt door gemeentelijke professionals als log en raadselachtig ervaren.

• Privacyregels (zoals de AVG) zorgen voor doorgeslagen angst voor gegevensuitwisseling. De AVG is voor de overheid opvallend vaak een sta-in-de-weg bij het verwezenlijken van de eigen beleidsdoelen. Zoals het tegengaan van zorgfraude. Maar ook scholen en huisartsen durven vaak geen signalen van kindermishandeling meer te delen met gemeenten omdat ze bang zijn dat ze privacy-voorwaarden van gemeenten overtreden maar ondertussen wel merken dat bepaalde kinderen thuis niet veilig zijn. Veel gemeenten worstelen daardoor met de belemmerende en remmende werking van privacywetgeving op hun eigen beleid. Er zijn veel klachten vanuit de onderwijsbranche en van ervaringsdeskundigen.

• Veel gemeenten hebben te maken met niet-Nederlands sprekende inwoners, die tijdens de Wmo-intake via hun eigen tolk (een familielid) melden geen beroep te kunnen doen op mantelzorg en daarom veel voorzieningen claimen. Gemeenten hebben vaak niet de tijd en hebben vaak ook geen geld voor een onafhankelijke tolk om te verifiëren of dit de geheel juiste voorstelling van zaken is.

• Het inkomensonafhankelijke abonnementstarief in de Wmo zal blijven zorgen voor financiële problemen voor gemeenten en zal de komende jaren blijven zorgen voor oneigenlijk gebruik van Wmo-gelden door rijke ouderen die draagkrachtig genoeg zijn om zelf een huishoudelijke hulp te betalen maar door het inkomensonafhankelijke abonnementstarief in de verleiding worden gebracht om de huishoudelijke hulp te ontslaan en vervolgens op kosten van de gemeente een nieuwe huishoudelijke hulp te nemen. En de keerzijde van dit oneigenlijke gebruik is dat niet draagkrachtige burgers die begeleiding nodig hebben, stoppen in verband met de eigen bijdrage. In een aantal gemeenten vielen zij tot voor kort nog onder het minimabeleid maar nu niet meer.

De signalen, klachten en misstanden worden zoals altijd onder de aandacht gebracht van beleidsmakers en belangenclubs.