LUMC-onderzoekers ontdekken sleutel tot effectieve immuuntherapie kanker

Nederlandse wetenschappers hebben bij hun onderzoek naar immuuntherapie ontdekt dat deze therapie bij kanker goed aanslaat wanneer macrofagen worden ingezet. Deze lichaamscellen blijken een boost te geven aan het opruimen van tumoren, terwijl eerder juist werd aangenomen dat ze onderdrukt moesten worden bij immuuntherapie. 

Hoofduitvoerders van het onderzoek Marit van Elsas en Jim Middelburg deden hun werk in het Leids Universitair Medisch Centrum met hulp van KWF en het Oncode Instituut. Het resultaat staat nu gepubliceerd in Cancer Cell. Sjoerd van der Burg Hoofd Experimentele Kankerimmunologie is blij met deze nieuwe stap in de ontwikkeling van immuuntherapie: “Net zoals bij een bacteriële infectie, kunnen bepaalde immuun cellen in ons lichaam kwaadaardige tumorcellen herkennen, aanvallen en vernietigen. De laatste jaren gaan we steeds verder in de zoektocht naar manieren om deze natuurlijke vorm van afweer te gebruiken in de strijd tegen kanker.”

Tumor onderdrukken

In hoeverre immuuntherapie aanslaat, hangt af van diverse factoren. Van der Burg: “Het is al lang bekend dat een geslaagde immuuntherapie samenhangt met de aanwezigheid van tumor dodende CD8+ T cellen in de tumor. Maar in het tumorweefsel zitten helaas ook lichaamscellen die de afweer tegen een tumor onderdrukken. In onze studie tonen we aan dat CD8+ T cellen na herkenning van kankercellen gebruik maken van tumor dodende M1 macrofagen om een tumor te laten verdwijnen.”

M1 Macrofagen

Hoe gaat dat in zijn werk? Tumor dodende CD8+ T cellen maken signaalstoffen aan waardoor macrofagen die in het menselijk lichaam aanwezig zijn naar de tumor komen. In de tumor aangekomen gaan deze macrofagen zich ontwikkelen tot ware cel-soldaten: de tumor dodende M1 macrofagen. Zij bestrijden de tumor door stoffen te maken die de groei van tumorcellen onderdrukken, maar ook door de tumor op te eten. Daarnaast maken M1 macrofagen signaalstoffen aan die op hun beurt weer nieuwe CD8+ T cellen naar de tumor lokken. Van der Burg: “Op die manier ontstaat een natuurlijke wisselwerking binnen het lichaam van een patiënt die een tumor aanvalt, laat krimpen en zelfs doet verdwijnen.”

Oproep

Het LUMC-onderzoek is uitgevoerd in muizen maar geldt ook voor mensen. “Het toont aan dat patiënten beter reageren op immuuntherapie wanneer niet alleen CD8+T cellen maar ook deze macrofagen aanwezig zijn in de tumor, licht Sjoerd van der Burg toe. “Dit onderzoek betekent een belangrijke stap in de aanpak van tumoren die al tot wasdom zijn gekomen. Tegelijkertijd is het ook een oproep om zeer terughoudend te zijn met behandelingen die de rekrutering van macrofagen onderdrukken.”

Hoe verder

Het onderzoeksteam ziet nieuwe mogelijkheden. “We denken aan de ontwikkeling van een medicijn om dit soort macrofagen direct in de tumor te rekruteren en activeren zonder dat daar CD8+ T cellen aanwezig zijn”.