Bescherming cultureel erfgoed mag stukken beter

“De Collectie Nederland is per definitie nooit af. Niet alleen de Rembrandts en Van Goghs van vroeger, maar ook de topstukken van nu en de toekomst zijn het beschermen waard.” Dat stelt de onafhankelijke commissie Pechtold bij de presentatie van een advies op verzoek van minister Van Engelshoven (OCW). De adviescommissie, ingesteld door de Raad voor Cultuur, onderzocht in hoeverre de huidige wetgeving voldoet en of de aanwijzingscriteria voor de lijst met beschermd erfgoed nog adequaat  zijn. Het advies ‘Van terughoudend naar betrokken’ wordt vandaag aan de minister aangeboden in het Mauritshuis.

De wettelijke bescherming van cultuurgoederen is alleen op papier goed geregeld. De commissie vindt de uitvoeringspraktijk onvoldoende en weinig transparant. Het register met cultuurgoederen van nationaal belang is al enige tijd niet meer up-to-date en berust volgens de commissie te veel op ‘hobby en lobby’. De minister bepaalt uiteindelijk wat er op deze lijst thuishoort, maar is hier inmiddels meer dan terughoudend in. Het beleid gaat er volgens de commissie ten onrechte vanuit dat de Collectie Nederland ‘af’ is. Dat is risicovol, zeker in vergelijking met de praktijk in ons omringende landen.

De commissie pleit voor een bewuster aanwijzingsbeleid op basis van een duidelijke visie op de Collectie Nederland. Dat moet ontwikkeld worden door een opnieuw in te stellen vaste, onafhankelijke deskundigencommissie die de minister adviseert over wat wel en wat niet behouden moet blijven. Aan eigenaren van aangewezen cultureel erfgoed kan ook een tegenpresentatie op maat geboden worden om hen tegemoet te komen. Hierbij kunnen vragen rond restauratie, verzekering en fiscale aspecten beter aan bod komen.

Directe aanleiding voor de adviesaanvraag vormde de ophef rond de verkoop van een tekening van Peter Paul Rubens door wijlen prinses Christina op de veiling van Sotheby’s in New York begin dit jaar. De commissie stelt dat deze ophef voorkomen had kunnen worden als er een duidelijke visie op de Collectie Nederland was geweest. De vraag of deze tekening voor Nederland behouden moest blijven, kon door de huidige uitvoeringspraktijk niet tijdig en niet zorgvuldig genoeg worden beantwoord.