Op 10 december 2025 is het 120 jaar geleden dat Bertha von Suttner als eerste vrouw de Nobelprijs voor de Vrede ontving. De Oostenrijkse Von Suttner was actief in de internationale vredesbeweging en leverde een belangrijke bijdrage aan de totstandkoming van het Vredespaleis. Rondom het Vredespaleis worden de komende dagen diverse activiteiten georganiseerd om het levenswerk van deze vredesactiviste te eren en toegankelijk te maken voor de huidige generatie.
Bertha von Suttner
Bertha von Suttner (1843–1914) was een Oostenrijkse schrijfster en pacifiste die een sleutelrol speelde in de internationale vredesbeweging. Zij werd wereldberoemd met haar boek Die Waffen nieder! (De wapens neer!, 1889), een klassieker tegen oorlog en militarisme. Als vicevoorzitter van het Internationale Vredesbureau pleitte zij onvermoeibaar voor arbitrage als alternatief voor oorlog. Haar briefwisselingen met Alfred Nobel inspireerden hem tot het instellen van de Nobelprijs voor de Vrede, die zij in 1905 als eerste vrouw ontving.
Von Suttner en het Vredespaleis
Tijdens de Eerste Haagse Vredesconferentie, die in 1899 drie maanden lang in Den Haag plaatsvond, speelde Bertha von Suttner achter de schermen een belangrijke rol. Zij was weliswaar geen diplomate en dus geen officiële deelnemer aan de conferentie, maar zij organiseerde regelmatig theesalons, onder andere in het Kurhaus, om diplomaten van haar ideeën te overtuigen.
Haar activisme was succesvol: de landen die deelnamen aan de Vredesconferentie richtten onder andere het Permanent Hof van Arbitrage op om conflicten vreedzaam te beslechten. In het verlengde daarvan werd het Vredespaleis gebouwd als onderdak voor dit hof. Tijdens de opening op 28 augustus 1913 was Bertha von Suttner als eregast aanwezig, een jaar voor haar overlijden.
Over het Vredespaleis schreef Von Suttner in 1913: “Aan […] conferenties, verdragen, tribunalen enzovoort werken de pacifisten sinds ongeveer twee decennia onafgebroken en standvastig verder. Deze zaken hebben ook hun stoffelijke vormen nodig, hun ver zichtbare symbolen, hun verblijfplaatsen. De oorlog, die sinds duizenden jaren de aarde beheerst, heeft geen gebrek aan monumenten en paleizen. De vrede […] bezit tot nu toe slechts één prachtbouw: het paleis dat Andrew Carnegie heeft opgericht in de geboortestad van het Permanent Hof van Arbitrage.”
Tegenwoordig huisvest het Vredespaleis naast het Permanent Hof van Arbitrage ook het Internationaal Gerechtshof van de Verenigde Naties, de Haagse Academie voor Internationaal Recht en een van de meest toonaangevende bibliotheken op het gebied van internationaal recht. De boeken, aantekeningen en briefwisselingen van Von Suttner maken deel uit van de collectie van deze bibliotheek.
Tentoonstelling Bezoekerscentrum
Het bezoekerscentrum van het Vredespaleis presenteert een kleine tentoonstelling gewijd aan het levenswerk van Bertha von Suttner. Naast bewegend beeld, haar originele aantekeningen en haar boeken is ook Bertha’s Bureau te zien: een replica van bureau waaraan van Suttner haar invloedrijk werk geschreven heeft en dat op een foto te zien is. Bezoekers worden uitgenodigd om plaats te nemen aan dit bureau en, met het Vredespaleis op de achtergrond, hun eigen gedachten over vrede op te schrijven. Dit kan onder andere op een speciale aanzichtkaart met het portret van Bertha, die direct via het Visitors Centre kan worden verstuurd. In de winkel van het bezoekerscentrum is bovendien ook een nieuwe Nederlandse vertaling van haar beroemde boek De wapens neer! te vinden.
Borstbeeld Bertha von Suttner op Carnegieplein
De Haagse kunstenares Ingrid Rollema heeft een borstbeeld gemaakt van de jonge Bertha von Suttner. De bronzen figuur is bevestigd op een loop van een oud kanon, een houwitser die ook wel “Dikke Bertha” wordt genoemd. Dit beeld is in 2013, ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van het Vredespaleis, geschonken aan de gemeente Den Haag. Het kunstwerk krijgt nu een openbare plek op het Carnegieplein voor het Vredespaleis, zodat het voor iedereen zichtbaar is. Wethouder Mariëlle Vavier van de gemeente Den Haag zal het Bertha-beeld op 10 december om 15.30 uur feestelijk onthullen.
Conferentie Vrouwen & Vrede
Op 9 en 10 december organiseren de Alliance Française en de Franse ambassade in Den Haag, in samenwerking met de gemeente Den Haag, de conferentie Vrouwen en Vrede. De tweede deel van de conferentie op 10 december zal plaatsvinden in het Auditorium van het Vredespaleis. Het programma omvat inspirerende toespraken, rondetafelgesprekken en als hoogtepunt de uitreiking van de eerste Bertha von Suttner Vredesprijs 2025.
Podcast
In de nieuwste aflevering van de podcastserie Verhalen van Hollands Buiten staat de geschiedenis van het Vredespaleis centraal, met bijzondere aandacht voor Bertha von Suttner. Haar persoonlijke dagboeknotities bieden een uniek inkijkje in de internationale vredesbeweging en de ontstaansgeschiedenis van het Vredespaleis. Deze aflevering van Stichting Monument en Verhaal laat zien hoe haar idealen en inzet hebben bijgedragen aan het ontstaan van deze wereldberoemde “Temple of Peace”. De podcast is te beluisteren bij alle bekende streamingdiensten.
