'Wie leiderschap wil tonen, moet met nieuwe ogen kunnen kijken'

Dit is een expertquote van Anita te Water, Ebbinge, in het kader van ANP Expert Support. U kunt dit bericht, of delen hiervan gebruiken op uw kanalen. Aanleiding: 'Koningshuis tijdens pandemie niet sterk uit de verf gekomen' | Nieuwsuur

Het publiek kan zich nauwelijks herinneren dat koning Willem-Alexander en koningin Máxima tijdens de pandemie werkbezoeken brachten aan ziekenhuizen. Dat blijkt uit onderzoek van de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD). Terwijl de fouten met de coronamaatregelen, zoals de reis naar Griekenland en het onvoldoende afstand houden, wel breed bekend lijken. Het feestje van Amalia is ook blijven hangen. Een tip die de RVD in het onderzoek kreeg is om een blog, een podcast of een programma te starten over de dagelijkse werkzaamheden van de koning en koningin, zodat mensen een beter idee krijgen van wat het paar wél doet.

Dat is een uitstekende suggestie. Want wie leiderschap wil tonen, moet niet blijven hangen in hoe hij of zij het altijd al deed. Je moet als leider een situatie steeds opnieuw bekijken om te bepalen welke kant je op moet. En dat vraagt om de nodige reflectie. Om elke keer een bewuste keuze te maken wat je doet of juist niet doet. Want elk gedrag, als leider en zeker in een publieke functie, zal een reactie oproepen in je omgeving. Leiderschap is bewust kiezen voor bepaald gedrag, maar ook voor de consequentie van dat gedrag in je omgeving. Nu is het bijna onmogelijk om vanuit je eigen bubbel alle potentiële reacties op je gedrag te kunnen overzien. Daarvoor helpen gezichtspunten van anderen. En dan uiteraard het liefst als input voorafgaand aan de keuze wat wel of niet te doen, en niet achteraf met een enquête.

Een interessant model vanuit de bedrijfs- en organisatiewetenschappen dat hierover gaat is de Theorie U van de aan de Massachusetts Institute of Technology (MIT) verbonden Duitse hoogleraar Otto Scharmer. De ‘U’ uit de naam van het model staat voor de reis die je als persoon of organisatie moet afleggen om tot échte verandering van gedrag te komen. Een van de eerste stations op deze reis door de U is ‘seeing with other eyes’: om zelf tot echt nieuw inzicht en gedrag te kunnen komen, helpt het om jouw situatie door de ogen van anderen te bekijken. Het liefst zoveel en divers mogelijk. Dat vertraagt, maar leidt uiteindelijk tot veel meer overzicht, inzicht en gegronde keuzes. Het begin en het eindpunt van de ‘U’ mogen dan relatief dicht bij elkaar liggen, maar een korte route is er helaas niet.

Het idee achter dit theoretische model pas ik vaak toe in het adviseren van bedrijven. Zo begeleidde ik eens een traject bij een snelgroeiend bedrijf. Na acht jaar had het bedrijf een omzet van 150 miljoen euro. Tegelijkertijd was de besturingsstructuur nog steeds hetzelfde als bij de oprichting, met vijf kapiteins op hetzelfde schip. Dat leverde steeds meer frictie op. Over wie wat deed of wiens mening belangrijker was dan die van de ander in het besturen van het bedrijf. Er was te veel aan de hand om direct van het ene naar het andere uiteinde van de ‘U’ te springen. Ook hier zijn we begonnen met alle gezichtspunten op tafel te leggen. Dat kostte de nodige tijd, maar maakte dat iedereen uiteindelijk hetzelfde naar de situatie keek en elkaar begreep. Pas toen kon aan een oplossing gewerkt worden.

Om écht te veranderen, moet je als leider de tijd nemen om uit je eigen koker komen. En met ‘nieuw ogen’ naar elke situatie te kijken om op tijd tot de juiste keuzes te komen.

Anita te Water is partner van Ebbinge