Kifid: reden om aansprakelijkheid slachtoffer bank-aan-huis-fraude te beperken

Banken vragen hun klanten nooit om een bankpas en/of pincode. Heeft een slachtoffer van ‘bank aan huis fraude’ zich toch laten verleiden om bankpas met pincode aan een onbekend persoon te geven, dan is dat onvoorzichtig en in juridische zin ‘grof nalatig’. Slachtoffers zullen de schade dan zelf moeten dragen, tenzij er reden is om die verantwoordelijkheid te beperken. In een vandaag gepubliceerde uitspraak beperkt de Commissie van Beroep van Kifid de aansprakelijkheid van de consumenten vanwege de omstandigheden waarin de bankpassen onrechtmatig zijn gebruikt. De bank moet 100.000 euro van het in totaal ruim 148.000 euro verloren bedrag vergoeden.

Fraudeurs die zich voordeden als medewerkers van de alarmcentrale van de bank weten een echtpaar via sms over te halen met hen te bellen. Het echtpaar gelooft het verhaal van de fraudeurs en in paniek doen zij wat hun wordt gevraagd. Zo bellen zij op verzoek van de fraudeurs (voor hen op dat moment de ‘echte bank’) met de ‘nep-bank’ (wat later blijkt hun eigen Rabobank te zijn) om te melden dat de door de Rabobank gedetecteerde overboekingen akkoord zijn. Wanneer zoals aangekondigd een man aan de deur staat voor het afhalen van de bankpassen, geeft de vrouw die met een code mee. De fraudeurs weten in een tijdsbestek van vier uur ongeveer 160.000 euro buit te maken. Van de 80 onrechtmatige betalingstransacties hebben er 75 plaatsgevonden terwijl een van de fraudeurs de vrouw via de telefoon urenlang aan de praat heeft gehouden. Voor zover de bank e-mail waarschuwingen heeft gestuurd over de koppeling van een nieuw toestel aan de bankierenapp en over verhoging van de opnamelimiet, hebben die de vrouw niet bereikt, omdat zij aan de praat werd gehouden door de fraudeurs.

Onvoorzichtig en nalatig

In deze klachtzaak gaat het over niet-toegestane betalingstransacties, omdat de transacties zijn gedaan door de fraudeurs met de bankpassen en pincodes van de gedupeerde consumenten. De consumenten hebben tegen de veiligheidsvoorschriften in hun bankpassen (zonder pas en chip door te knippen) met pincode afgegeven aan derden. Daarmee zijn zij in juridische zin ‘grof nalatig’ geweest en komen de niet-toegestane betalingstransacties voor hun eigen rekening. Tenzij er een reden is om de aansprakelijkheid van de consument te beperken, zo staat in de wet.

Beperking aansprakelijkheid

De Commissie van Beroep concludeert, anders dan de Geschillencommissie in haar eerdere uitspraak, dat de omstandigheden waarin de bankpassen onrechtmatig zijn gebruikt aanleiding geven om de aansprakelijkheid van de consumenten te beperken. Dit hangt samen met de manier waarop de bank ongebruikelijke transacties detecteert. Wat opvalt in deze zaak is dat het detectiesysteem van de bank de eerste geldopname van 1.000 euro en een tweede poging daartoe van 1.200 euro wel opmerkt. De bank blokkeert de bankrekeningen en heft die blokkade weer op na het gesprek met de vrouw en de conclusie dat er geen sprake was van fraude. Hierna blijft het uitermate bijzondere en ongebruikelijke verloop van de direct opvolgende betalingstransacties onopgemerkt. Uit de toelichting van de bank concludeert de Commissie van Beroep dat het detectiesysteem van de bank na opheffing van de blokkade van de bankrekeningen was ingesteld op een manier dat de vele bijzondere en ongebruikelijke betalingstransacties onopgemerkt bleven. De manier waarop het detectiesysteem is ingesteld, is een constante zoektocht voor de bank en aanpassingen vinden telkens plaats op basis van nieuwe ervaringen. De Commissie van Beroep vindt het onjuist om de prijs hiervan geheel voor rekening te laten komen van de consumenten. De hiervoor genoemde omstandigheden geven aanleiding om de aansprakelijkheid van de consumenten te beperken en 100.000 euro van het verloren bedrag voor rekening van de bank te laten komen. Daarnaast moet de bank 5.000 euro vergoeden aan de consumenten voor de kosten van beroep en rechtsbijstand.

Deze uitspraak CvB 2025-0012 van consumenten tegen Rabobank is bindend en komt in de plaats van uitspraak GC 2024-0446.