Campagne – Dit is een kind, geen tolk. Tolken terug in de zorg

Minister van Ark van Medische Zorg en Sport zette zwart op wit in antwoord op vragen van radiojournalisten van Human/VPRO: “Het is onwenselijk om minderjarigen in te zetten als tolk.”.  In de praktijk gebeurt dat echter dagelijks, overal in Nederland, met ernstige psychische gevolgen voor het kind. 

Daarom lanceren de Johannes Wier Stichting voor gezondheidszorg en mensenrechten, AJN Jeugdartsen Nederland en de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie op 7 april, Wereldgezondheidsdag, een postercampagne die zorgprofessionals oproept een einde te maken aan deze praktijk. Want een tolk heb je vaak hard nodig, maar een kind moet je nooit laten tolken. 

Jeugdarts Petra de Jong, bestuurslid van de JWS, wordt vaak geconfronteerd met kinderen die lijden onder die tolkenrol die ze voor hun ouders vervullen. “Een kind wil zijn ouders graag helpen, en zal dus niet snel uit zichzelf die rol weigeren. Tegelijk heeft een kind de angst dat hij de vaktaal niet begrijpt, dus tekortschiet. En hij hoort dingen die niet voor zijn oren bestemd zijn. Die omdraaiing van de verantwoordelijkheid tussen ouder en kind, die beschadigt het kind enorm. Daar groeit een kind niet zomaar overheen. En laten we ook niet vergeten dat dat kind op dat moment iets fundamenteels mist, namelijk school.”

Forugh Karimi, psychiater en voorzitter afdeling Transculturele Psychiatrie van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) stelt: “Ouders zijn er om het kind te helpen en niet andersom. We weten als psychiaters uit de praktijk hoe de persoonlijkheidsontwikkeling wordt verstoord als kinderen de rol van de ouder overnemen (parentificatie) en daardoor hun eigen emoties op de tweede plek zetten en hoe mentale problemen vele jaren kunnen doorwerken. Met de afschaffing van de tolkenvergoeding deed de overheid een extra steen in de rugzak die deze kinderen al dragen. We moeten dat niet toestaan! Laat deze kinderen opgroeien als andere kinderen. En geef ouders een professionele tolk om hun gezondheidsklachten te verwoorden en zo gelijke toegang tot zorg te hebben. Betaal het nu of later." 

Buiten deze evidente bezwaren van psychische belasting en schoolverzuim zijn er, zoals de minister ook schreef in antwoord op de Kamervragen, nog andere “voor de hand liggende redenen” om een kind niet te laten tolken. Zo heeft elke zorgverlener de wettelijke plicht goede zorg te verlenen, en is de WGBO in januari 2020 nog aangescherpt met de verplichting met patiënten te overleggen en ze uit te nodigen vragen te stellen.  Bij een taalbarrière kan een tolk hierbij onontbeerlijk zijn. Een tolk heeft een vakbekwaamheid die van geen enkele welwillende kennis of verwante verwacht kan worden, laat staan van een kind.

Minister Van Ark is er ondubbelzinnig over: Zorgverleners moeten professionele tolken inschakelen als dit “noodzakelijk is om goede zorg te kunnen verlenen” omdat anders “de kwaliteit van zorg in het geding kan komen.” . De Johannes Wier Stichting beschouwt dit standpunt van VWS van groot belang, in het licht van zijn campagne Tolken terug in de zorg alstublieft, die in 2019 van start is gegaan met een openbare oproep, gesteund door de Patiëntenfederatie Nederland, beroepsorganisaties als de KNMG, Pharos, CNV Zorg en Welzijn en door tientallen hoogleraren, psychiaters, en andere zorgverleners. Het standpunt is er, nu moet de financiering nog goed worden geregeld.