'Effect lichamelijke beperking op eenzaamheid bij ouderen onderschat'

Bewegen en dan het liefst samen met een ander, bestrijdt gevoelens van eenzaamheid. Ook bij ouderen. Maar als ouderen te kampen hebben met een lichamelijke beperking, is dat effect een stuk minder. Beweeginterventies voor gezond onder worden, moeten in hun adviezen dan ook veel meer rekening moeten houden met die beperkingen. Dat concludeert gezondheidspsycholoog en promovendus Janet Boekhout van de Open Universiteit. Op donderdag 7 november verdedigt zij haar proefschrift. 

Kwetsbare doelgroep

Janet Boekhout heeft haar onderzoek uitgevoerd onder bijna 600 65-plussers in Heerlen, die alleenstaand zijn, zelfstandig wonen en mobiliteitsproblemen ervaren door een lichamelijke beperking en/of chronische aandoening. “Onderzoek laat zien dat eenzaamheid schadelijk is voor de gezondheid. In mijn onderzoek richt ik me op deze doelgroep omdat die door hun omstandigheden extra kwetsbaar voor zowel eenzaamheid als voor onvoldoende bewegen. Het doel was om een interventie te ontwikkelen voor deze doelgroep die ze door adviezen-op-maat meer laat bewegen en mede daardoor minder eenzaam maakt.” 

Beweegadvies op maat

Boekhout heeft voor haar onderzoek een bestaande, bewezen effectieve beweeginterventie voor 50-plussers aangepast. De deelnemers kregen een programma van vier maanden aangeboden. Op basis van vooraf ingevulde vragenlijsten kregen ze drie keer een op maat gemaakt beweegadvies. Het advies bevat tips om meer te bewegen, maar dan wel tips die aangepast zijn aan de deelnemer. “Iemand die het moeilijk vindt te bewegen als het druk is, krijgt heel andere tips dan iemand die het niet goed durft om zich als nieuwkomer bij een beweeggroepje te melden. Ook voor deze doelgroep geldt: alle beetjes helpen, al beweeg je maar tien minuten per dag extra. Huishouden, tuinieren, fietsen of wandelen voor boodschappen of recreatie, bij de buren het stoepje vegen, dat telt allemaal mee.”

Meer rekening houden met beperking

Bewegen leidt tot minder eenzaamheid, maar als er sprake is van een lichamelijke beperking is dat effect veel minder. “We zagen dat de deelnemers op de korte termijn meer gingen bewegen. De eenzaamheid nam ook af, maar veel minder dan we op basis van eerdere ervaringen met dit programma, hadden verwacht. De lichamelijke beperking heeft dus een veel groter effect op eenzaamheid dan vooraf gedacht.“ Boekhout adviseert makers van programma’s voor gezond ouder dan ook om veel meer rekening te houden met deze doelgroep. “Het advies om met een vriendin samen te gaan koffie drinken is voor deze doelgroep veel lastiger op te volgen dan voor andere ouderen.” Ze raadt aan om in de interventies voor deze doelgroep veel concreter en gedifferentieerder te zijn. “Geef bijvoorbeeld heel concrete beweegadviezen voor de tien meest voorkomende, chronische aandoeningen en concreet advies hoe je sociale activiteiten kunt inpassen in je dagelijks leven. Wij willen in ons vervolgonderzoek graag kijken hoe we de sociale competenties van de doelgroep kunnen versterken. Bijvoorbeeld door ook tips op te nemen over hoe ze meer sociaal actief kunnen zijn.” 

Langer zelfstandig functioneren

Het onderzoek is verricht met de steun van de gemeente. “We zijn blij dat de gemeente Heerlen het onderzoek heeft gesteund. Voor gemeenten is een dergelijke beweeginterventie ook interessant. De Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) heeft gemeenten immers de taak gegeven om inwoners te helpen zo lang mogelijk zelfstandig te blijven functioneren. Ouderen stimuleren om te blijven bewegen en sociaal actief te blijven kan daar zeker aan bijdragen.”

Janet Boekhout (Terneuzen 1970) verdedigt haar proefschrift, getiteld ‘Physical activity and loneliness a healthy ageing intervention for single older adults with physical impairments’ op 7 november 2019 om 13.30 uur bij de Open Universiteit in Heerlen. Promotores zijn prof. dr. L. Lechner en prof. dr. C.A.W. Bolman. Co-promotor is dr. Denise Peels.