'Algemeenverbindend verklaarde cao's zijn onmisbaar bij aanpakken arbeidsmarktproblemen'

Met het rapport ‘Balanceren op de cao-helling’ schetsen onderzoekers bij De Burcht de zorgelijke ontwikkeling, dat de dekkingsgraad van cao’s tussen 2010 en 2022 met 4 procentpunten is gedaald. Namelijk van 75,8 procent naar 71,8 procent van alle werknemers.

Deze ontwikkelingen gaan samen met een erosie van de positie van werkgeversorganisatie(s). Daardoor komt de ondergrens van 55 procent van het aantal werknemers, dat direct onder een bedrijfstak-cao valt, onder druk te staan. Hierdoor wordt niet meer voldaan aan de representativiteitseis voor de algemeenverbindendverklaring (AVV) van een cao.

Dit effect van de daling van de dekkingsgraad heeft ingrijpende consequenties. Hierdoor komt namelijk de mogelijkheid om belangrijke afspraken te maken over zogenaamde ‘goede doelen’, en de financiering daarvan in gevaar.

Activiteiten die sociale partners nu uitvoeren, zijn zonder algemeenverbindend verklaarde cao veel lastiger op bedrijfstakniveau uit te voeren. Het gaat dan om activiteiten om te zorgen voor voldoende gekwalificeerd personeel, dat veilig en gemotiveerd de werkzaamheden kan uitvoeren en daarbij in goede gezondheid de pensioengerechtigde leeftijd kan behalen.

Imago- en arbeidsmarktcampagnes en activiteiten om de bedrijfstak als potentiële werkgever te promoten, moeten dan voortaan door werkgeversorganisaties of individuele ondernemingen worden bekostigd. Datzelfde geldt voor arbocatalogi en Risico-Inventarisatie en evaluaties (RI&E). Ook activiteiten om de duurzame inzetbaarheid van medewerkers te stimuleren of ervoor te zorgen dat hun persoonlijke en vakinhoudelijke ontwikkeling op peil blijven, zullen op andere wijzen moeten worden georganiseerd en bekostigd.

Het is zeer de vraag of sociale partners degelijke activiteiten zullen blijven initiëren wanneer zij niet over het instrument van de algemeenverbindend verklaarde cao beschikken. Enerzijds omdat daarmee financiering van die activiteiten gewaarborgd is, en anderzijds omdat zo’n cao de noodzakelijke samenwerking tussen sociale partners garandeert.

Natuurlijk zijn (algemeenverbindend verklaarde) cao’s geen doel op zichzelf. Maar ze vormen een onmisbaar instrument om arbeidsmarktproblemen als sociale partners gezamenlijk aan te pakken en daarmee het voortbestaan van ondernemingen en het behoud van werkgelegenheid te garanderen.

Ook om die reden sluit ik mij volledig aan bij de oproep van de onderzoekers tijdig na te denken welke alternatieven er zijn om het Nederlandse stelsel van collectieve arbeidsverhoudingen, dat aan erosie onderhevig is, te transformeren. Zodanig dat eventueel ook zonder het AVV-instrument in zijn huidige vorm, het mogelijk blijft om ‘goede doelen’ op bedrijfstakniveau te kunnen blijven afspreken en financieren.